Money and banks

 
10.3. Osiyo taraqqiyot banki: maqsad va vazifalari.
Osiyo taraqqiyot banki 1966 yilda tashkil etilgan bank 
boʻlib, uning asosiy vazifasi 
Osiyo va Uzoq Sharq mintaqalariga kreditlar 
yoʻnaltirish va texnik yordam koʻrsatish orqali 
iqtisodiy 
oʻsishni ragʻbatlantirishdan iborat. 
Bosh qarorgohi Manila shahrida (Filippin) joylashgan.OTBning eng yirik 
aktsiyadorlari Yaponiya (15,62%), AQSh (15,51%), Xitoy (6,45%), Hindiston (6,34%), 
Avstraliya (5,79%), Indoneziya (5,45%), Kanada (5,24%), Janubiy Koreya (5,04%) va 
Germaniya (4,33%). Bank a'zolari 67 ta davlat: Osiyo va Tinch okeani mintaqasidan 48 
ta davlat va 19 ta nomintaqaviy a'zo. Asosiy aktsiyadorlar AQSh, Yaponiya va 
Avstraliyadir (
Wikipedia)
.
OTBning asosiy faoliyati: 
– ishtirokchi mamlakatlarda ro‘yxatdan o‘tgan kompaniyalarni moliyalashtirish; 
– loyiha va dasturlarni rejalashtirish va amalga oshirishda grantlar va texnik ko‘mak 
berish; 
– Osiyo-Tinch okeani mintaqasiga investitsiyalarni jalb qilish; 
– 
rivojlanayotgan 
a’zo-mamlakatlarning 
ijtimoiy-iqtisodiy 
siyosatini 
muvofiqlashtirishda 
ko‘maklashish; 
- konsalting xizmatlarini ko'rsatish. OTB qo'llab-quvvatlashning ustuvor tarmoqlari 
transport va kommunikatsiyalar, sanoat, energetika, qishloq xo'jaligi va moliya sektori 
(asosan mikromoliya) hisoblanadi. Kreditlarning eng katta ulushi Hindiston, Pokiston va 
Filippinga to'g'ri keladi. 
O‘zbekistonning COVID-19dan yashil, barqaror va inklyuziv tiklanishini qo‘llab-
quvvatlash uchun OTB 
ta’lim, energetika, sog‘liqni saqlash, moliya, transport, qishloq 
xo‘jaligi va tabiiy resurslar, shahar va suv xo‘jaligi sohasidagi loyihalarni qo‘llab-
quvvatlaydi. 
OTBning 2019-2023-yillarda 
O‘zbekiston bo‘yicha Hamkorlik strategiyasi 
mamlakatning milliy rivojlanish strategiyasi va uning ustuvor 
yo‘nalishlariga 
muvofiqlashtirilgan: 
(i) davlat boshqaruvini isloh qilish; 
(ii) iqtisodiy rivojlanish, jumladan, tarkibiy islohotlar, xususiy mulk va tadbirkorlikni 
mustahkamlash, transport va savdo aloqalarini yaxshilash;
(iii) ijtimoiy rivojlanish. 
Yillik yangilanadigan axborot byulleteni OTBning mamlakatdagi faoliyati haqida 
qisqacha 
maʼlumot va aloqa maʼlumotlarini oʻz ichiga oladi. 
OTB tarkibiga 
aʼzo sifatida BMTning iqtisodiy va ijtimoiy masalalar boʻyicha 
Osiyo
—Tinch okean komissiyasiga aʼzo boʻlgan davlatlargina kiritilishi mumkin (adb.org).
Hozirda bankka 61 mamlakat 
aʼzo. Bank faoliyatining asosiy maq-sadi Osiyodagi 
rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiy taraqqiyotiga va tashqi savdosiga 
koʻmaklashishi, 
moli-yaviy, texnik va iqtisodiy yordam 
koʻrsatish. Bank xususiy sektorni rivojlantirishga, 
mintaqaviy hamkorlik va atrof muhit tozaligini saqlashga alohida 
eʼtibor qaratadi.

---

O’zbekiston Respublikasi Bank-moliya academiyasi
OTB tomonidan 1968
—83 yilda 9,2 mlrd. dollar odatdagi kredit va 4,2 mlrd. dollar 
maxsus fond krediti berilgan. OTBning nizom 
jamgʻarmasi — 43,6 mlrd. AQSH dollariga 
teng. Bankning har qanday qarorini hamkorlikda 1/3 ovozga ega 
boʻlgan AQSH va 
Yaponiya 
toʻxtatib qoʻyishi mumkin. Ularning har biri nizom jamgʻarmasining 15,9% 
miqdorida ulushga ega.
Shuningdek, bank huzurida 2 maxsus fond faoliyat 
koʻrsatadi — Osiyo taraqqiyot 
fondi va Texnika yordami maxsus fondi (muntazam va maxsus fondi). Oliy organi 
— 
Boshqaruvchilar kengashi. Yaponiya vakili hamisha bank prezidenti 
boʻladi.
Bankning bitta kreditning o'rtacha miqdori 15 million dollarni tashkil etadi; bank 
tomonidan kattaroq kreditlar (50 million dollargacha) kamdan-kam hollarda beriladi. 
Transport va kommunikatsiyalar, sanoat, energetika, qishloq 
xo‘jaligi va moliya 
sektori ustuvor investitsiya sohalaridir. 
Kreditlar ikkita fonddan beriladi, yani muntazam va maxsus. Birinchisi, tijorat 
shartlarida, ya'ni bozor foiz stavkasida va qisqaroq muddatga, odatda, 15-25 yilga kredit 
berish uchun. 
Maxsus fond uzoq muddatli kreditlash uchun mo'ljallangan - 25-40 yilga, imtiyozli 
foiz stavkasi (1-3%). Muntazam fonddan kreditlar 
bo‘yicha imtiyozli davr 3-5 yilni, maxsus 
fonddan esa, qoida tariqasida, 10 yilni tashkil etadi. Bunga yordam beradigan boshqa 
OTB vositalari a'zo davlatlar, kreditlardan tashqari, texnik yordam, kafolatlar va 
aktsiyalarni sotib olishdir (
Абдурахманова, 2021,c. 341). 
O
’zbekiston OTB ga 1995 yilda Markaziy Osiyoda 15-chi, a‘zo mamlakatlar ichida 
22-chi bo
’lib a‘zo bo’lgan va ushbu bankdagi mamlakatimizni kvotasi 310,5 mln. AQSH 
dollarini tashkil etadi.
Bugungi kunda respublikamizda kredit shaklida amal qilayotgan chet el va xalqaro 
molyaviy tashkilotlar investisiyalarining 33,6 %i OTB ga to
’g‘ri kelmoqda. Bankning 
mablag‘lari asosan ikki yo’nalishda - maxsus fond orqali va oddiy fond orqali beriladi. 
Maxsus fond 
mablag‘lari kam rivojlangan a‘zo mamlakatlarga imtiyozli kredit berish va 
texnik yordam ko
’rsatishga yo’naltirilsa, oddiy fond mablag‘lari tijorat yo’nalishidagi 
kreditlar yuqori foiz stavkasi bilan 10-15 yilga beriladi. OTBning O
’zbekistonga ajratgan 
qarzlari muddati asosan 25 yilga muljallangan bo
’lib ularni 5 yili imtiyozli davrni tashkil 
etadi. 
Hozirgi paytda 
Oʻzbekistonda OTB ishtirokidagi umumiy miqdori 625,5 mln. AQSH 
dollariga teng 
boʻlgan 13 ta loyixa amalga oshirilmoqda (Mardanova,2021,bb/186-187). 
OTB quyidagi tamoyillar asosida kreditlash uchun loyihalarni tanlaydi: 
- Loyihalarimizni rejalashtirish/dasturlashda biz quyidagi bir necha mezonlarga 
asoslanib, suveren moliyalashtirish (davlat kreditlari) uchun yangi loyihalarga ustuvor 
ahamiyat beramiz: 

Sektorni rivojlantirish ehtiyojlari. 

Bizning qo'shimcha qiymatimiz va imkoniyatlarimiz. 

Loyihalarni amalga oshirish uchun tegishli vazirlik va idoralarning rivojlanish 
salohiyati. 

Hukumatning tashqi qarz olishdagi cheklovlari. 

Taklif etilayotgan loyihalarni amalga oshirishga tayyorligi. 

Loyihaga xususiy sektorni jalb qilish usullari. 
Osiyo taraqqiyot banki 
O‘zbekistonda iqtisodiy boshqaruvni yaxshilash uchun 150 
million dollarlik kredit va 400 ming dollarlik grant ajratishni 
ma’qulladi. 
OTB 
O‘zbekistondagi Farg‘ona vodiysidagi temir yo‘l tarmog‘ini modernizatsiya 
qilishni yakunlash 
bo‘yicha loyihaga 121 million dollar qo‘shimcha moliyalashtirdi. Loyiha 
ayollar va bolalarning sayohatlarini xavfsizroq qilish uchun yirik temir 
yo‘l vokzallarida ona 
va bola xonalari kabi inshootlarni quradi. 

---

O’zbekiston Respublikasi Bank-moliya academiyasi
OTB 
Oʻzbekistonga Sharqdan Gʻarbga, Xitoy Xalq Respublikasidan Markaziy 
Osiyo orqali Yevropaga olib boradigan muhim savdo 
yoʻliga xizmat qiluvchi Markaziy 
Osiyo mintaqaviy iqtisodiy hamkorlik koridori 2 bilan 
bogʻlovchi 465 km uzunlikdagi temir 
yoʻl liniyasini modernizatsiya qilish uchun 162 mln dollar ajratdi. 2021-yilda investitsiyalar 
yangi qurilgan temir 
yo‘l liniyasida elektrlashtirish, signalizatsiya va telekommunikatsiya, 
shuningdek, tortish quvvati tizimini 
o‘rnatish imkonini beradi.Loyiha O‘zbekistonning 
qo‘shni davlatlar va jahon bozorlari bilan transport aloqalarini yaxshilash, shuningdek, 
xalqaro turizmning 
O‘zbekiston sektorini tiklashga qaratilgan. 
OTB bank 
qo‘llab-quvvatlanadiga loyihalarini tayyorlash uchun siyosiy 
maslahatlar, salohiyatni oshirish va tranzaksiyalarga oid maslahat yordamini 
ko‘rsatishda 
davom etadi hamda 
O‘zbekistonning 2022-2026 yillarga mo‘ljallangan Milliy rivojlanish 
strategiyasi va islohotlar kun tartibiga mos keladi. 
Iqtisodiy boshqaruvni takomillashtirish dasturi hukumatning moliyaviy boshqaruv 
samaradorligi va shaffofligini oshirish, davlat korxonalarini boshqarish va faoliyatini 
takomillashtirish, shu jumladan monopoliyaga qarshi tizimlarni 
rag‘batlantirish maqsadida 
huquqiy, normativ-huquqiy va institutsional bazani isloh qilish borasidagi 
sa’y-
harakatlarini 
qo‘llab-quvvatlaydi.