#Moodule course 2✅ Subject- metrologiya

Metrologiya 6-test | Ko'pchilikga kerak bo'lgan test | 1-qism 
1 Hozirgi Xalqaro birliklar tizimi (SI) ga nechta asosiy birliklar kiradi? 
Javob: 7ta
2 O’lchashlar natijalarining tarqoqlik ko’lami – 
Javob: kattalikning qator hosil qiladigan birlik o’lchashlar natijalarining tarqoqlik bahosi. Bu 
quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi: Rn = xmax-xmin, 
3 O’lchashlar natijasi (o’rtacha arifmetik qiymati) ning o’rtacha kvadratik hatosi – 
Javob: bir kattalikning o’zini teng aniqlik bilan o’lchashlar qatoridagi birlik o’lchashlar 
natijalarining o’rtacha qiymat atrofida tarqoqlanish bahosi 
4 Yo’qotilmagan muntazam hatolik deganda – 
Javob: hisoblash va muntazam hatoliklar ta’siriga tuzatma kiritish hatoliklariga yoki kichikligi 
uchun tuzatma kiritilmagan muntazam hatolikka oid o’lchashlar natijasi hatoligining tashkil 
etuvchisi. 
5 Agar o’lchash asbobining shkalasidagi aniqlik klassi aylana bilan chegaralangan bo’lsa, 
masalan 1,5 , u holda bu asbobning sezgirligining xatoligi shkala oxirida necha % ga tengligini 
bildiradi. 
Javob: 1.5 %. 
6 Statik xatolik deganda nimani tushunasiz? 
Javob: O‘zgazmas kattalikni o‘lchashda sodir bo‘lib, vaqt mobaynida kattalikning o‘zgarishiga 
bog‘liq bo‘lmaydi. 
7 Quyida ko‘rsatilgan oddiy ta`riflarning qaysi biri “Kattalikning xaqiqiy qiymati” tushunchasiga 
mos keladi? 
Javob: Tajriba orqali topilgan qiymat chin qiymatga shu darajada yaqinki, berilgan o‘lchash 
masalasida buning o‘rnida foydalanish mumkin. 

---

8 O’lchash sharoitlarining o’zgarishiga bog’liq o’lchash hatoligi deganda – 
Javob: bir kattalikning o’zini turli joylarda turli usullar, vositalar, operatorlar bilan turli vaqtlarda 
olingan, lekin bir xil o’lchash sharoitlariga (temperatura, bosim, namlik va b.) keltirilgan 
o’lchash-lar natijalarining yaqinligi.
9 .................... deb, kattalikning aniq bir qiymatini hosil qiladigan, saqlaydigan o‘lchash 
vositasiga aytiladi. 
Javob: O‘lchov 
10 Birgalikdagi o‘lchash - 
Javob: Ikki va undan ortiq kattaliklar orasidagi munosabatni topish uchun bir vaqtda 
o‘tkaziladigan o’lchash. 
11 Elektromexanik turidagi ko’rsatuvchi asboblarda standart bo’yicha quyidagi aniqliklar 
ishlatiladi: 
Javob: δa.k Œ{0,02; 0,05; 0,1; 0,2; 0,5; 1; 1,5; 2,5; 4} 
12 Mos kelish usuli - 
Javob: O‘lchanadigan kattalik bilan o‘lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini shkaladagi 
belgilar yoki signallarning ustma-ust tushish usuli. 
13 Majmuiy o‘lchash deb nimaga aytiladi? 
Javob: Bir nechta nomdosh kattaliklarning birikmasini bir vaqtda bevosita o‘lchashdan kelib 
chiqqan tenglamalar tizimini yechib, izlanayotgan qiymatlarni topish. 
14 O‘zbekistan Respublikasida «Standartlashtirish bo‘yicha ishlarni tashkil etish to‘g‘risida» gi 
Vazirlar Mahkamasining qarori nechanchi raqam bilan va qachon qabul qilingan? 
Javob: №92, 29.11.92 
15 Raqamli o‘lchash asboblari qanday o‘lchash usuliga asoslanadi? 
Javob: Diskret o‘lchash usuliga 
16 O’lchashning asbobiy hatoligi deganda – 

---

Javob: qo’llaniladigan o’lchash vositasining hatoligiga bog’liq bo’lgan, o’lchash hatoligining 
tashkil etuvchisi. 
17 O’lchashning tasodifiy hatoligi deganda – 
Javob: bir kattalikning o’zini bir xil sharoitlarda, bir xil puxtalik va usul bilan bir xil vositalar 
yordamida takror o’lchash natijalarining bir-biriga yaqinligi. 
18 Nolga keltirish usuli - 
Javob: O‘lchanadigan kattalikning taqqoslash asbobiga ta`siri natijasini nolga keltirish lozim. 
19 Aprior so‘zi nima ma`noni anglatadi? 
Javob: Boshlang‘ich, muayyan voqea, voqelik yoki tajribagacha bo‘lgan ma`lumotlar, bilimlar 
majmuini anglatadi. 
20 Davriy hatoliklar deganda – 
Javob: qiymati vaqt ga yoki o’lchash asbobi ko’rsatkichining siljishiga davriy bog’liq bo’lgan 
xatoliklar 
21 O‘lchash vositalarining statik xarakteristikasi deganda – 
Javob: o‘lchash vositalarining statik ish rejimidagi parametrlari tushuniladi yoki boshqacha 
aytganda, kirish kattaligi o‘lchash olib borilgan vaqt davomida o‘zgarmaydi. 
22 Differensial usuli - 
Javob: O‘lchanayotgan kattalikning va o‘lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini o‘lchash 
asbobiga ta`sir qilish usuli.