Motivasiyasi. Anglangan va anglanmagan motivlar

Biologik ehtiyojlar- bu - fiziologik (tashnalik, ochlik, uyku), jinsiy, moslashuv 
ehtiyojlari.
2. 
Ijtimoiy ehtiyojlar - bu - mehnat qilish, bilish, estetik va axloqiyma’naviy 
ehtiyojlar.
Ehtiyojlarni biologik hamda ijtimoiy turlarga bo’lganimiz bilan shu narsani 
unutmasligimiz lozimki, shaxsdagi har qanday ehtiyojlar ham ijtimoiylashgan 
bo’ladi, ya’ni, ular o’sha jamiyat va muhitdagi qadriyatlar, madaniy normalar va 
insonlararo munosabatlar xarakteriga bog’liq bo’ladi. Masalan, eng tabiiy va 
tushunarli hisoblangan bizning yemishga - ovqatga bo’lgan ehtiyojimizni olsak, u 
ham konkret muhitga qarab turlicha harakatlarni keltirib chiqaradi. Yana misol 
uchun, tuy marosimlari yoki juda to’kin dasturxon atrofida o’tirgan odam nima uchun 
shunchalik ko’p ovqat iste’mol qilib yuborganini bilmay qoladi. Agar bu tabiat 
qo’yni yoki paxta dalasidagi hashar bo’lsa-chi, bir burda issiq non ham butun tanaga 
rohat baxsh etuvchi malham bo’lib, ochlikni bilintirmaydi. Kamtarona dasturxondan 
ovqat yeb o’rgangan kishi oz-oz yeyishga o’rgansa, yoshligidan normadan ortiq yeb 
o’rgangan odam vrach oldiga borib, o’zi uchun ozdiruvchi dori-darmon so’rasa 
so’raydiki, lekin uyda o’zi yemishini nazorat qilishi kerakligini bilmaydi. Demak, bu 
ham madaniyatga, etikaga, oila muhitiga bevosita bog’liq narsa ekan.
Umuman shaxs ijtimoiy xulqi motivi haqida gap ketganda, uning ikki tomoni 
yoki elementi ajratiladi: harakat dasturi va maqsad. Harakat dasturi maqsadga 
erishishing vositalariga aniqlik kiritadi. SHuning uchun ham dasturda nazarda 
tutilgan vositalar maqsadga erishishni oqlashi kerak, aks xolda dastur hech narsa 
bermaydi. Masalan, ba’zi ota-onalar farzandlarini yaxshi tarbiyalash va undan 
ideallaridagi shaxs yetishib chiqishini orzu qilib, uning oldiga juda og’ir tarbiyaviy 

---

shartlarni qo’yadilar, bola erkinligi bo’g’iladi, u qat’iy nazorat muhitida ushlanadi. 
Oqibatda bola keyinchalik boshqarib bo’lmaydigan, qaysar, uncha-muncha tashqi 
ta’sirga berilmaydigan bo’lib qolib, har qanday boshqa ijtimoiy sharoitda 
qiynaladigan bo’lib qoladi. Shuning uchun ham motiv har doim anglangan, ehtiyojlar 
muvofiqlashtirilgan, maqsadlar va unga yetish vositalari aniq bo’lishi kerak. 
Shundagina ijtimoiy xulq jamiyatga mos bo’ladi.