Mövzu – İnformasiya cəmiyyəTİNİN Əsaslari informasiya cəmiyyəti

Misal2. X₍₁₀₎=43,4 ədədini 2^-4 dəqiqliklə 2-lik sistemə çevirək.

Qismət Qalıq
43 : 2 1
21 : 2 1
10 : 2 0
5 : 2 1
2 : 2 0


1-Sonuncu qismət

Beləliklə, 43,,2₍₁₀₎= 101011,0110₍₂₎

2-lik say sistemindən 8-lik və 16-lıq say sisteminə və əksinə çevirmək üçün sadə qaydalar istifadə olunur.
2-lik say sistemdə olan ədədi 8-lik sistemə çevirmək üçün həmin ədədi onluq nöqtədən sola və sağa doğru üç-üç, 16-lıq sistemə çevirmək üçün isə dörd-dörd rəqəmlərdən ibarət qruplara ayrılır, bu qrupların yerinə 8-lik və ya 16-lıq sistemdəki uyğun rəqəmlər yazılır. Qruplarda çatışmayan rəqəmlər (tam hissədə soldan, kəsr hissədə isə sağdan) “0”-larla doldurulur.
8-lik və 16-lıq ədədləri 2-lik say sisteminə çevirmək üçün isə hər bir rəqəmin yerinə onun ikilik kodu yazılmalıdır.
Çevrilmə kodları aşağıdakı cədvəldə verilmişdir.

10-luq	2-lik	8-lik	16-lıq
0	0	0	0
1	1	1	1
2	10	2	2
3	11	3	3
4	100	4	4
5	101	5	5
6	110	6	6
7	111	7	7
8	1000	10	8
9	1001	11	9
10	1010	12	A
11	1011	13	B
12	1100	14	C
13	1101	15	D
14	1110	16	E
15	1111	17	F

Misal 3. x₍₂₎=1010101001 ədədini 8-lik və 16-lıq say sistemində yazmalı:
001|010|101|001₍₂₎=1251₍₈₎
0010|1010|1001₍₂₎=2A9₍₁₆₎
Misal 4. X₍₂₎=1010101001.0111 − 8-lik say sisteminə çevirməli
001|010|101|001.011|1002 =1251,348
Misal 5. 203,15₍₈₎ və A60,37₍₁₆₎ ədədlərini 2-lik say sisteminə çevirək:
203,15₍₈₎=10000011,001101₍₂₎

2	0	3	1	5
↓	↓	↓	↓	↓
010	000	011	001	101

A60,37₍₁₆₎=101001100000,00110111₍₂₎

A	6	0	3	7
↓	↓	↓	↓	↓
1010	0110	0000	0011	0111

MÖVZU – 8. KOMPÜTERİN HESABİ ƏSASLARI. ƏDƏDLƏRİN
EHM-DƏ TƏSVİRİ


Müasir fərdi kompüter elektron mikrosxemlər üzərində qurulmuş, ixtiyari növ informasiyanın qəbulu, saxlanması, emalı və ötürülməsi üçün yaradılmış sistemdir.
Con Fon Neyman arxitekturası olan kompüterin işləməsinin məntiqi
Kompüterin işləməsinin prinsipləri 1946-cı ildə ABŞ-in Prinston Universitetində riyaziyyatçı Con Fon Neyman tərəfindən verilmişdir. Bu prinsiplər əsasında kompüter Prinston və ya Con Fon Neyman arxitekturası adlanır.
Arxitekturaya uyğun əsas funksional bloklar və onların əlaqələndirilməsinin sxemi şəkildəki kimidir:

Sxemə uyğun olaraq blokların işləmə məntiqi aşağıdakı kimidir: Giriş qurğusu vasitəsi ilə tələb olunan əməliyyatı icra edən proqram kompüterin yaddaşına yazılır (1). Proqram əmrlər ardıcıllığından ibarətdir. Əmrlər ardıcıllığı yaddaşda ikilik say sistemində təsvir olunur. Bundan sonra, idarə etmə qurğusu işə salınır. Ardıcıl olaraq əmrləri yaddaşdan oxuyur (2) və qaydalara uyğun interpretasiya (tanınma) aparır. Qaydalar aşağıdakı kimidir:
1. Əmr verilənin daxil edilməsi olduqda idarə siqnalı girişi əlaqələndirir (3) və verilən yaddaşa daxil edilir (1);
2. Əmr verilənlər üzərində məntiq və ya hesab əməli olduqda idarə siqnalı yaddaşı əlaqələndirir (4), veriləni seçir, onun hesab-məntiq qurğusuna ötürülməsini təmin edilir (5), eyni zamanda hesab-məntiq qurğusuna əməliyyatın kodundan ibarət siqnal göndərir (7).
Hesab-Məntiq qurğusunda verilənlər (operandlar) üzərində əməliyyat aparılır və nəticə yaddaşa yazır (6).
3. Əmr verilənin yaddaşdan çıxış qurğusuna ötürülməsi olduqda idarə siqnalı çıxış qurğusunu əlaqələndirir (8), verilən yaddaşdan çıxışa ötürülür (9) və daxili təsvirdən xarici təsvirə çevirdilir.
Yaddaşın iyerarxiyası prinsipinə görə sxemdə göstərilən yaddaş iki blokdan ibarət olmalıdır – xarici və daxili. Xarici yaddaş verilənlərin uzun müddətli saxlanılmasını təmin edir və böyük tutumludur. Daxili yaddaş az tutumludur. Verilənlərin emalı bu yaddaş vasitəsi ilə yerinə yetirilir və bu səbəbdən əməli yaddaş adlanır.
Müasir kompüterlərdə idarə qurğusu və məntiq-hesab qurğusu bir blokda icra olunur və prosessor adlanır.
Prosessorda bu bloklardan əlavə registrlər bloku da daxil edilir ki, onlardan da aralıq nəticələr və digər məqsədlər üçün istifadə olunur.