Mövzu № Mülki müdafiənin yaranma tarixi, rolu və vəzifələri Plan

---

Mövzu  № 1.  Mülki  müdafiənin  yaranma  tarixi, rolu  və  vəzifələri 
Plan: 
1.  Mülki  müdafiə  anlayışı, yaranması  və  inkişaf  tarixi 
2.  Azərbaycan  Respublikasında  mülki  müdafiə  sistemi 
3.  Mülki  müdafiənin  təşkilinin  əsasları 
4.  Mülki  müdafiənin  məqsədləri 
5.  Mülki  müdafiənin  təşkil  edilmə  prinsipləri 
 
Mülki  Müdafiə  –  dinc  dövrdə  və  ya  müharibə  dövründəəhalini  (Azərbaycan 
Respublikası  vətəndaşlarının,  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  olan 
əcnəbilərin    və  vətəndaşlığı  olmayan  şəxslərin)  və  ərazinin  (Azərbaycan 
Respublikasıərazisinin  hüdudları  daxilində  torpaq,  su  və  hava  məkanının,  istehsal 
və  sosial  təyinatlı  obyektlərin,  habeləətraf  mühitin)  təhlükəsizliyinin  təmin 
edilməsi  məqsədilə  dövlət  hakimiyyəti  orqanları,  hüquqi  və  fiziki  şəxslər 
tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər sistemidir. 
 Parisdə  tibb  xidməti  generalı  Corc  Sant-Pol  ―Cenevrə  regionu  Assosiasiyası‖ 
təşkilatını yaratmışdır. 
  Bu  təşkilatın  əsasını  qoyanların  məqsədi  bu  idi  ki,  bütün  ölkələrdə  hələ  sülh 
dövründə  ikitərəfli  və  çoxtərəfli  müqavilə  əsasında  əhalinin  bəzi  kateqoriyaları 
(qadınlar, uşaqlar, xəstələr və qocalar) üçün təhlükəsizlik zonaları yaradılsın. 
1937-ci  ildə  vəfat  edən  general  Sant-Polun  vəsiyyəti  ilə  Assosiasiya  Parisdən 
Cenevreyə  köçürülmüşdür.  Generalın  məsləkdaşı  Henri  Corc  Assosiasiyaya 
başçılıq etmiş və onun təşəbbüsü ilə Assosiasiya tərəfindən İspaniyada 1936-cı ildə 
baş  verən  vətəndaş  müharibəsi  zamanı  əhalinin  bəzi  qrupları  üçün  Madriddə  və 
Bilbaoda, 1937-ci  ildə  isə Yaponiya  və Çin  münaqişəsində  Şanxayda bitərəf  zona 
yaradılmış, dinc əhalini qorumağın mümkünlüyü nümayiş etdirilmişdir. 
Henri  Corc  1947-ci  ildə  ―Müasir  müharibədə  mülki  əhalinin  mühafizəsi‖  adlı 
kitabını  dərc  etdirir.  Bu  kitab  Assosiasiyanın  manifesti  idi.  Burada  ―Cenevrə 
regionu‖  adı  altında  təhlükəsiz  zona  yaratmaq  üzrə  Beynəlxalq  Konvensiyanın 
layihəsi  öz əksini  tapmışdır. Həmin   manifestin   ideyası    və  prinsipləri 1949-cu 
ilin avqustunda çağırılan Cenevrə diplomatik Konfransında qəbul edilən sənədlərin 
əsasını  təşkil  etdi.  Konfransda    ilk    3  Cenevrə    Konvensiyasına    baxıldı  və 
müharibə  dövründə  mülki  əhalinin  qorunması  ilə  əlaqədar  dördüncü  Konvensiya 
qəbul olundu.  Əgər  ―Cenevrə regionu‖  üzrə Konvensiyada yaralıların, xəstələrin, 
qadınların,  uşaqların  və  qocaların  mühafizəsi  üçün  böyük  zonalar  yaratmaq 
nəzərdə  tutulurdusa,  indi  diplomatik  konfrans  bu  layihəni  iki  hissəyə  böldü. 
Konfransda  yaralı  və  xəstə  əsgərlər  üçün  ―Qırmızı  Xaç‖  emblemi  ilə  mühafizə 
olunan  hospital  yaradılması  təsdiq  edildi  və  əlavə  olundu  ki,  xəstələr,  qocalar, 
əlillər, 15 yaşınadək uşağı olan qadınlar üçün təhlükəsiz zonalar yaradılmalıdır. 
1951-ci  ildə  doktor  Milan    Bondi    Baş    Katib    vəzifəsində  Henri  Corcu  əvəzlədi. 
Bu  elə  bir  dövr  idi  ki,  Koreya  müharibəsinin  Dünya  müharibəsinə  çevrilməsi 
təhlükəsi  reallaşırdı.  Cenevrə  Konvensiyası  ilə  verilən  səlahiyyətlərdən  istifadə 
edərək  ―Cenevrə  regionu‖  Katibliyi  potensial  təhlükəsiz  zona  axtarmaq  və 
hazırlamaq  üçün  əməli  fəaliyyətə  başladı.  Müxtəlif  Avropa  dövlətlərinin 
hökumətləri  ilə  birlikdə  əhalinin  təhlükəsiz  rayonlara  köçürülməsi  üçün  planlar 

---

tərtib  olunurdu.  Planlaşdırma  sahəsində  fikir  və  təcrübə  mübadiləsi  son  dərəcə 
faydalı  oldu.  Müharibə  zamanı  əhalinin  mühafizəsi  üçün  neytral  zonaların 
yaradılması  məsələsi  ilə  əlaqədar 1954-cü  ildə Berlində  Mülki  Müdafiə  üzrə ilk