Radioaktiv zəhərlənmə (çirklənmə). Yerüstü nüvə partlayışı baş verəndən
sonrakı ilk anlarda radioaktiv zərrəciklər odlu kürənin tərkibində olur. Odlu kürə
tüstüyə və buxara bürünərək hündürə qalxır və bir neçə saniyədən sonra topa
buludlara çevrilir. Hündürə qalxan hava axınları yerdən toz-torpağı göyə qaldırıb
onları radioaktiv buludla birlikdə aparır. İri radioaktiv toz hissələri bilavasitə
partlayış rayonunda yerə çökür. Qalan hissələr isə buludun tərkibində qalıb hava
axınları vasitəsilə partlayış mərkəzindən yüzlərlə km uzağa aparılır.
Radioaktiv toz buludunun yayılması
Radioaktiv zəhərlənmənin dərəcəsi partlayışın növündən və gücündən,
partlayışdan sonra keçən müddətdən, partlayış mərkəzinə qədər olan məsafədən,
meteoroloji şəraitdən və yerin relyefindən asılı olur. Radioaktiv zəhərlənməyə
məruz qalmış ərazi formaca ellipsə bənzəyir. Zəhərlənmənin gücünə görə
radioaktiv zəhərlənmə zolağını, adətən, 4 zonaya ayırırlar: çox təhlükəli, təhlükəli,
güclü və mülayim (zəif) zəhərlənmə (çirklənmə) zonaları. Əgər zəhərlənmə izini
en kəsiyi üzrə götürsək, radiasiyanın səviyyəsi izin kənar hüdudundan mərkəzə
tərəf artmağa başlayır və izin mərkəzində maksimum həddə çatır.
Nüvə partlayışının bu zədələyici amilini digər amillərdən fərqləndirən cəhət
zəhərlənmənin geniş sahələri əhatə etməsi, uzun müddət təsir göstərməsi, çətin
aşkar olunması, qeyri-sabit xarakterli radioaktiv maddələrin fasiləsiz olaraq
parçalanması ilə bağlı zəhərlənmiş ərazinin ölçülərinin müəyyən müddət ərzində
azalmasıdır.
Müəyyən müddətdən sonra radiasiyanın səviyyəsi tədricən azalır, başqa sözlə
radioaktiv maddələr öz-özünə parçalanıb qeyri-aktiv maddələrə çevrilir.
Radioaktiv maddələrin heç bir xarici əlaməti (rəngi, iyi, və s.) yoxdur.
Zəhərlənmənin ancaq xüsusi doza ölçən (dozimetrik) cihazlar vasitəsilə aşkar
etmək mümkündür.
Ərazinin zəhərlənmə dərəcəsi radiasiyanın səviyyəsi (yəni gücü) ilə xarakterizə
edilir və Rentgen/saatla (R/saat) Zivert/san ölçülür.
Adamları radioaktiv zəhərlənmədən mühafizə etmək üçün onları ümumi xarici
şüalanmadan qorumaq, həm də radioaktiv maddələrin dəri səthinə, burunun,
gözlərin selikli qişalarına düşməsinin və hava, ərzaq, su ilə orqanizmə keçməsinin
qarşısını almaq lazımdır. Bu məqsədlə radiasiya əleyhinə daldalanacaqlardan,
sığınacaqlardan istifadə olunur, fərdi mühafizə vasitələri-əleyhqaz, respirator,
tozdan qoruyan parça maska, habelə pambıqlı tənzif sarğı tənəffüs üzvlərini
radioaktiv zəhərlənmədən etibarlı surətdə qoruyur. Bədənin səthini adi paltarlarla
da mühafizə etmək mümkündür.
Dostları ilə paylaş: |