Mövzu № Mülki müdafiənin yaranma tarixi, rolu və vəzifələri Plan

4.MM rabitə və xəbərdarlıq sisteminin vəzifələri və təşkili prinsipləri. 
        Mühafizə  tədbirləri  həyata  keçirilərkən  Mülki  Müdafiə  qüvvələrinə  rəhbərlik 
üçün  MM  idarəetmə  sistemi  yaradılır.  Bu  sistemin  məqsədi  hər  cür  şəraitdə 
tabelikdəki qüvvə  və  vasitələrin  fəaliyyətə hazırlanmasına  və əməli  işlərinə daimi 
rəhbərliyi və nəzarəti təmin etməkdir. 
        Rabitə-idarəetmə  –  sisteminin  tərkib  hissəsidir  və  onun  əsas  vasitələrindən 
biridir.  Rabitə  olmadan  fasiləsiz  və  çevik  idarəetmə  mümkün  deyil.  Xüsusən 
fövqəladə hadisələr yaranan dövrdə, çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Buna görə də 
MM-in bütün vasilələrində, obyektlərdə, rayon və şəhərlərdə, respublikada onların 
rəhbərlərinin qərarları ilə müvafiq rabitə və xəbərdarlıq sistemləri təşkil edilir. 
        MM-in  rabitə  sistemi  mövcüd  olan  bütün  rabitə  qüvvələri  və  vasitələrinin,  o 
cümlədən  də  obyekt  daxili  rabitə  şəbəkəsinin  vahid  təşkilati-texniki  birliyinə 
deyilir.  Belə  sistem  ümumdövlət  və  sahə  rabitə  xətlərindən,  radio,  radio-rele  və 
məftilli  rabitə  qovşaqlarından  və  stansiyalarından  eləcə  də  MM  qərargahlarının 
tabelli  texniki  rabitə  avadanlığından,  səyyar  və  siqnal  vasitələrindən  istifadə 
edilməklə yaradılır. 
        Bütün  səviyyələrdən  olan  rabitə  sisteminin  əsas  vəzifələri  tabelikdəkilərin 
fasiləsiz  idarə  edilməsini,  qarşılıqlı  fəaliyyətin  təşkil  olunması  və  saxlanmasını 
həmçinin sərəncəmların, siqnalların və mə’lumatların vaxtında verilməsi və qəbul 
olunmasını  təmin  etməkdən  ibarətdir.  Rabitə-yuxarı  təşkilatın  rəhbəri,  tabelikdəki 
qüvvələr  və  qoşunlar,  həmçinin  qarşılıqlı  fəaliyyət  göstərən  orqan  və  qüvvələr 
arasında təşkil edilir. 
        Rabitə  sistemi  işə  daim  hazır  vəziyyətdə  saxlanmalı,  informasiyanın  e’tibarlı 
surətdə fasiləsiz, dəqiq və tez çatdırılmasına imkan verməlidir. 
        Buna  nail  olmaq  üçün  idarəetmə  məntəqələrində  rabitə  qovşaqlarını 
əvvəlcədən yaratmaq, bütün rabitə vasitələrindən kompleks halında istifadə etmək, 
eləcə  də  rabitə  vasitələrinin  ehtiyatlarını  yaratmaq  lazımdır.  Fövqəladə  hallarda 
rabitə  sisteminin  sabitliyini  artıran  tədbirlərin  həyata  keçirilməsi,  qərargah  və 
xidmət  işçilərinə  texniki  rabitə  vasitələrini  dəqiq  işlətmək,  onlara  vaxtında  və 
düzgün  xidmət  göstərmək  qaydalarının  öyrədilməsi,  şəxsi  heyətin  və  avadanlığın 
e’tibarlı müdafiəsinin təmin olunması da bu sahədəki əsas tədbirlərdəndir. 
        Rabitənin  təşkili  üçün  radio-telefon  (məftilli  rabitə),  səyyar  və  siqnalla  rabitə 
vasitələrindən istifadə olunur. Bunlara rabitənin növləri deyirlər. 

---

        Radio  və  telefon  növü  ən  mürəkkəb  şəraitdə  belə  istənilən  məsafədəki  çoxlu 
orqanlarla eyni zamanda və dərhal rabitə yaradıb əlaqə saxlamağa imkan verir. 
        Məftilli  rabitə  vasilərindən  isə  fövqəladə  hadisələr  dövründə  Mülki 
Müdafiənin bütün strukturlarında geniş istifadə olunur. 
        Səyyar  rabitə  vasitələri  xüsusən  xilasetmə  işləri  aparılan  vaxt  cürbəcür 
operativ  sənədləri,  şifahi  sərəncamları,  məlumat  və  xəbərləri  icraçılara,  eləcə  də 
yuxarı qərargahlara çatdırmaq  üçündür. Səyyar rabitə  vasitəsi kimi təyyarələrdən, 
vertolyotlardan, avtomobillərdən və digər nəqliyyat vasitələrindən, bir sıra hallarda 
isə hətta piyadalardan da istifadə edilə bilər. 
        Siqnalla  rabitə  vasitələrindən  –  əhalini  xəbərdar  etmək,  habelə  göstəriş  və 
siqnalları  təkrar  vermək  məqsədilə  istifadə  olunur.  Siqnal  vasitələri  elektrik  və  əl 
sirenalarından,  siqnal  raketlərindən,  ye’ni  işıq  və  səs  siqnalı  verən  vasitələrdən 
ibarətdir. 
        MM-in  xəbərdarlıq  sistemi  də  rabitə  vasitələri  əsasında  təşkil  olunmuşdur. 
Xəbərdarlıq  sistemi  dedikdə,  MM  orqanlarına  əhaliyə  siqnal  və  göstərişləri 
çatdıran üsul və vasitələrin vahid sistemi nəzərdə tutulur. 
       
Bu  sistemə  mərkəzləşdirilmiş  xəbərdarlıq  aparatları,  radio-yayım 
(translyasiya) şəbəkəsi  və sirenalar daxildir. Sistemin əsas  vəzifəsi MM-in  rəhbər 
heyətinə,  qərargahlar  və  xidmətlərə  idarəetmə  orqanlarını,  MM  qüvvələrini, 
obyektləri müxtəlif hazırlıq səviyyələrinə keçirmək haqqında sərəncamları vermək, 
eləcə  də  bütün  əhaliyə  düşmən  hücumu  təhlükəsi,  yaxud  havadan  basqın, 
zəhərlənmə,  təbii  fəlakət  və  qəzalar  barədə  siqnalları,  xəbər  və  məlumatları  qısa 
müddətdə çatdırmaqdır. 
        Xəbərdarlıq  müvafiq  MM  rəhbərinin,  yaxud  yuxarı  qərargahın  göstərişlərinə 
əsasən  təşkil  edilir.  Xəbərdarlıq  siqnalları  bütün  rabitə  və  yayım  vasitələri  ilə 
növbədənkənar verilir və yerli MM qərargahları tərəfindən təkrar etdirilir. 
 
 Rabitənin və xəbərdarlığın təşkilindəMM qərarğahlarının rolu. 
        Qərarğah  bütün  mühafizə  işlərinin  təşkilatçısı,  mülki  müdafiənin  əsas 
idarəetmə  orqanıdır.  Etibarlı  rabitə  sisteminin  yaradılmasına  və  xəbərdarlığın 
vaxtında  təşkil  edilməsinə  məhz  qərarğah  cavabdehdir.  Bu,  onun  ən  vacib 
vəzifələri sırasına daxildir. 
        Qərarğah  rabitəni  və  xəbərdarlığı  MM  rəhbərinin  qərarı  və  yuxarı  qərarğahın 
rabitə haqqında sərəncamı əsasında təşkil edir. Rabitənin təşkilinə ümumi rəhbərlik 
şəxsən MM qərarğahının rəisinə həvalə olunmuşdur. 
        O  özünün  tabeliyindəki  rabitə  qüvvələri  və  vasitələrinin  vəziyyətini  və 
imkanlarını bilməyə, rabitənin təşkili üzrə vəzifələri vaxtında müəyyənləşdirməyə 
və  tabelikdə  qərarğahlara,  qüvvələrə  rabitənin  yaradılması  barədə  sərəncam 
verməyə borcludur. 
        Rabitəni  və  xəbərdarlığı  bilavasitə  təşkil  etmək  və  həyata  keçirməkdən  ötrü 
şəhərlərdə (rayonlarda, obyektlərdə) sülh dövründə mövcud olan müvafiq qüvvə və 
vasitələrdən  istifadə  etməklə  rabitə  xidməti  və  hərbiləşməmiş  rabitə  dəstələri 
yaradılır. Xidmətin rəisi  vəzifəsinə-bazası əsasında xidmət yaradılan  müəssisənin, 
bölmənin (rabitə qovşağı, telefon stansiyası və s.) rəhbəri təyin olunur. Belə xidmət 
yaratmaq üçün baza (rabitə qovşağı, telefon stansiyası və s.)  olmayan obyektlərdə 

---

rabitə  və  xəbərdarlığın   təşkil  vəzifəsi  MM  qərargahı  rəisinin  köməkçilərindən 
birinə  həvalə  edilə  bilər.  Xidmətin  rəisi  rabitə  və  xəbərdarlıq  üzrə  tədbirlərin 
planlaşdırılması,  vaxtında  həyata  keçirilməsi,  qüvvə  və  vasitələrin  daim  hazır 
saxlanması, avadanlığın təmir olunması üçün cavabdehdir.