Microsoft Word 1-ci m vzu- fh t snifati

Nüfuzedici  radiasiya  nüvə  partlayışında  partlayış  yerindən  ətrafa  yayılan, 
gözə görünməyən qamma şüaları və neytronlar selindən ibarətdir. 
Nüfuzedici  radiasiya,  onun  tərkibindəki  qamma  şüalanma  da  nəzərə 
alınmaqla nüvə partlayışı vaxtı cəmi 10-25 saniyə təsir edir. Lakin bu qısa müddət 
ərzində mühafizə edilməmiş adamlar və heyvanlar şüa xəstəliyinə tutula bilərlər. 
Nüfuzedici  radiasiyanın  təsiri  ondan  ibarətdir  ki,  qamma  şüalar  və 
neytronlar  canlı  toxumaların  molekullarını  ionlaşdırır.  Bu  isə  heyvan  və  insan 
orqanizmində  maddələr  mübadiləsinin  pozulmasına,  hüceyrələrin  və  müxtəlif 
üzvlərin  həyat  fəaliyyətinin  dəyişməsinə,  yoluxucu  xəstəliklərə  qarşı  orqanizmin 
mübarizə qabiliyyətinin zəifləməsinə səbəb olur. Şüa alan adam bunu  hiss etmir. 
Zədələnmə  əlamətləri  müəyyən  müddətdən  sonra  aşkara  çıxır,  xəstəliyin  gedişi 
orqanizmin  aldığı  şüanın  dozasından  asılı  olur.  Nüfuzedeici  radiasiyanın  təsiri 
udulan  doza  ilə  qiymətləndirilir  və  Qrey  (Qr),  Rentgen(R),  rad  ölçü  vahidləri  ilə 
ölçülür.  1  Rentgen  qamma  şüalanmanın  elə  dozasıdır  ki,  bunun  nəticəsində  0 
dərəcə tempraturda və 760 mm civə sütunu təzyiq şəraitində quru havanın 1sm
3
 
təxminən  2  milyard  cüt  ion  əmələ  gəlir.  Müxtəlif  sıx  və  qalın  materiallardan 
keçərkən nüfuzedici radiasiyanın təsiri zəifləyir. Məsələn, poladın 2,7 sm, betonun 
10 sm, torpağın 14 sm, suyun 23 sm, ağacın 30 sm qalınlığı nüfuzedici radiasiyanı 2 

---

dəfə  zəiflədir  (bunlara  yarımzəiflətmə  qatı  deyilr).  Nüfuzedici  radiasiyadan 
mühafizə,  məhz  materialların  bu  xüsusiyyətinə  əsaslanır.  Belə  ki,  radiasiya 
dozasını  üstüörtülü  xəndək  40  dəfə,  mühafizə  üçün  uyğunlaşdırılmış  zirzəmi  400 
dəfə zəiflədir. 
Neytron  seli  tərkibində  hidrogen  olan  maddələrdə  (sada,  parafində, 
betonda) daha çox zəifləyir.