Mövzu 16. Rəqabət və inhisar. Antiinhisar tənzimlənməsi

İnhisarçı rəqabət bazarında müxtəlif firmaların istehsal etdikləri əmtəələrin 

müxtəlifliyi  prinsipi  xeyli  dərəcədə  gözlənilir.  Əgər  bu  əmtəələr  qarşılıqlı 

mübadiləyə, eyni tələbatın ödənilməsinə malikdirsə, onda bazar rəqabəti satıcıların 

(istehsalçıların) məhdud sayı olduğu şəraitdə yaranır və elə bil əmtəələr arasındakı 

rəqabətə keçir. Daha ümumi görünüşdə inhisarçı rəqabəti özündə oxşar, lakin identik 

olmayan  məhsulları  satışa  təklif  edən,  satıcıların  sayının  çox  olduğu  (onlarla)  bir 

bazar strukturunu  əks etdirir. Bu zaman  inhisarçı rəqabət bazarında  təmsil olunan 

hər  bir  firma  başqa  firmların  hərəkətlərinə  reaksiya,  fikir  vermədən  özünü  tam 

---

4 

 

müstəqil  hiss  edə  bilər.  Bu  cür  sahələrə  üst  geyimləri,  ayaqqabı,  kosmetika 

mallarının istehsalını, kitab nəşrini, turizmi misal göstərmək olar.  

İnhisarçı rəqabət şəraitində rəqabətin aləti nəinki qiymət, hətta bu və ya digər 

əmtəənin  keyfiyyəti  də  çıxış  edir.  İnhisarçı  rəqabət  bazarında  material,  stil,  işin 

keyfiyyəti  cəhətdən  fərqlənən  geyim,  daimi  alıcılar  güzəştlər,  kreditə  satılmaqla 

bağlı  olan  ticarət  təklif  olunur.  İnhisarçı  rəqabət  şəraitində  istehsalçıların 

məhsulların  qiymətlərinə  nəzarət  etməyə  imkanları  məhduddur.  Çünki,  alıcılar  və 

satıcılar bir- birilərinə təbii bağlı deyillər, alıcılar özləri bu və ya digər  məhsulun 

qiymətini müəyyən edirlər.  İnhisarçı rəqabəti xarakterizə edən cəhətlərdən biri də 

odur ki, bu şəraitdə sahəyə yeni firmanın daxil olması asandır, bu da praktiki olaraq 

firmalar arasında gizli danışıqların, sazişlərin yaranmasının qeyri- mümkünlüyünə 

səbəb olur.  

Müasir  bazar  iqtisadiyyatına  daha  tipik  olan  bazarlardan  biri  də  oliqapolik 

bazardır (yunan dilindən “oligos” – “az” və “poleo” – “satıram”). Bu cür bazar 

adətən bir neçə nisbətən böyük, satış miqyasına və təsir dərəcəsinə görə yaxın olan 

iştirakçılardan  ibarət  olur.  Oliqapoliyanın  əsas  müəyyən  edilən  əlaməti-  bazarda 

hakim satıcıların( istehsalçıların) sayının məhdudluğu, azlıq təşkil etməsidir.