Mövzu Entomologiya və kənd təsərrüfatı bitkilərinə zərərverən canlılar haqqında anlayış, onların növ tərkibi, çoxalma və inkişafı. Zədə və zərər. Plan

Mübarizə tədbirləri.
1. Bu zərərvericiyə qarşı kimyəvi mübarizədə yay dövründə mineral yağların 1%-li emulsiyası, qış dövründə 2%-li emulsiyası ilə çiləmə aparılmalıdır.
2. Vegetasiya dövründə isə Bİ-58 – 2 l/ha, yaxud 35%-li fozalon – 2 l/ha, 2,5%-li desis – 0,4 l/ha emulsiyasının məhlulu ilə çiləmə aparmaq olar.
Nar mənənəsi (Rphis punicae P.) - Bərabərqanadlılar dəstəsi (Homoptera), mənənələr (Aphididae) fəsiləsinə mənsubdur.
Yetkin fərd açıq-yaşıl rəngdə olub, ovalvaridir, uzunluğu 1,9-2 mm-dir.
Zərərvericinin mayalanmış yumurtaları narın budaqları üzərində qışlayır. Aprelin sonu, mayın əvvəllərində qışlamış yumurtalardan sürfələr çıxır və zərif zoğ və yarpaqlara daraşaraq onun şirəsini sorur. Mənənəyə ən çox mayın 3-cü ongünlüyündə və iyun ayında təsadüf edilir. Sentyabrın axırlarında dişi fərdlər yumurta qoyur və onlar qışlamaya gedir.
Vegetasiya dövrü fasiləsiz olaraq 13 nəsil verir. Zərərverici əvvəllər cavan zoğların, yarpaqların, sonra isə qönçə, çiçək və meyvələrin üzərinə daraşır, onların şirəsini sorur. Nəticədə bitkinin inkişafı zəifləyir, qönçə və çiçək quruyaraq tökülür, meyvələr isə əmtəəlik dəyərini itirir.
Mübarizə tədbirləri.
1. Qışlamış yumurtalara qarşı mübarizədə ağacların sakitlik dövründə 1%-li DNOK preparatları ilə çiləmə aparılmalıdır.
2. Vegetasiya dövründə Bİ-58 – 2,0 l/h, 2,5%-li desis – 0,4 l/ha məsarif normasında emulsiyası ilə çiləmə aparılması məsləhətdir.
Nar meyvəyeyəni (Euzophera punicae Micre) – Kəpənəklər dəstəsi (Lepidoptera), yarpaqbükənlər (Tortricidae) fəsiləsinə mənsubdur.
Respublikamızda nar bitkisinə 2 növ meyvəyeyən – nar meyvəyeyəni və alma meyvəyeyəni zərər verir.
Nar meyvəyeyəni alma meyvəyeynəninə nisbətən daha zərərlidir. Odur ki, ancaq bu meyvəyeyən haqqında məlumat verilir.
Yetkin fərd boz rəngdədir, ön qanadları ensiz, dal qanadlar isə enlidir.
Yumurtası açıq-sarı olub, böyüklüyü 0,75-1 mm-dir. Axırıncı yaş tırtıl kirli-boz rəngdədir.
Zərərverici qışı 5-ci yaşda, tırtıl fazasında ağac qabığının yarıqlarında, gövdənin qurumuş qabıqları altında ipəkdən hazırlanmış barama içərisində keçirir.
Yazda temperatur +12⁰S-dən yuxarı qalxdıqda baramadakı tırtıl pup halına keçir. Puplaşma dövrü mayın ortalarına qədər davam edir. Nar bitkisi çiçəkləyən dövrdə 1-ci nəslin kəpənəkləri uçmağa başlayır.
Dişi kəpənəklər yumurtalarını ağacların qabığına, çiçək və çiçək saplağına qoyurlar. Yumurtanın embrional inkişafı 6-8 günə başa çatır və bundan sonra yumurtadan ağ rəngli tırtıl çıxır. O çiçəklərlə, qönçələrlə qidalanıb inkişaf edir. qönçə və çiçəklə qidalanan tırtılın inkişafı 25-30 gün çəkir. Bu müddətdə onlar beş dəfə qabıq dəyişir və altı yaş keçirir. İyunun sonu, iyulun əvvəllərində tırtıllar qabıq altında və ya meyvə kasacığının içərisində pupa çevrilir. Pup dövrü 8-10 gün çəkir. Puplardan ikinci nəslin kəpənəklərinin uçuşu avqustun 2-ci ongünlüyünə qədər davam edir. Pupdan çıxan kəpənək 6-8 gündən sonra yumurta qoymağa başlayır.
Dişi fərdlər yumaurtalarını əsasən meyvə kasacığına və onun yanlığına qoyur. Yumurtanın inkişafı 6-8 gün çəkir. Yumurtadan tırtıllar avqustun birinci ongünlüyündə çıxır. Kütləvi halda tırtıllara isə avqust ayının 2-ci ongünlüyündə təsadüf olunur. İkinci nəslin tırtılları nar meyvəsini deşərək onun içərisinə keçir və orada nar dənələri, eləcə də meyvə arakəsmələri ilə qidalanır.
Tırtılların qidalanması 20-25 gün çəkir. İnkişafını başa çatdırmış tırtıllar qışlama yerlərinə keçərək pup halına keçirlər. İl ərzində 2 nəsil verir.
Zərərvericinin birinci nəsli əsasən qönçə və çiçəkləri zədələyir, nəticədə zədələnmiş qönçə və çiçək quruyaraq məhv olur.
İkinci nəslin tırtılları isə əsasən nar meyvələrini zədələyir ki, belə zədələnmiş meyvələr çürüyür və qida üçün yaramır, əmtəəlik dəyərini itirir.