Mövzu Entomologiya və kənd təsərrüfatı bitkilərinə zərərverən canlılar haqqında anlayış, onların növ tərkibi, çoxalma və inkişafı. Zədə və zərər. Plan

Anbar uzunburnu (Sitophilus granarius L.) – Böcəklər dəstəsinin (Coleoptera), uzunburun böcəklər (Curcullonidae) fəsiləsinə mənsubdur.

Yetkin fərd 2-4 mm uzunluqda olmaqla, tünd qəhvəyi və yaxud qara rəngdədir. Başı uzanaraq xortum şəkli almışdır. Bədəninin üzəri uzunsov, nöqtəvari çökəkciklərlə örtülmüşdür. Dal qanadlar inkişaf etməmişdir, ona görə də böcək uça bilmir.

Yumurtası 0,7 mm uzunluqda olmaqla parlaqdır, sarımtıl rəngdədir.

Sürfəsi ayaqsızdır, ağ rəngdədir, bədəni yoğundur, 3 mm uzunluqdadır. Başı sarımtıl, yaxud qəhvəyi rəngdədir.

Pupu 3-5 mm uzunluqda olub, ağımtıl rəngdədir. Zərərverici geniş yayılmaqla əsasən buğda və arpaya böyük zərər verir.

Anbar uzunburnu əsasən divar və dirək yarıqlarında və bəzi sığınacaq yerlərində böcək fazasında qışlayır. Bəzi hallarda sürfə və pup fazasında dənin içərisində də qışlayır.

Anbarda temperatur +10⁰S-dən yuxarı olduqda böcəklər qışlamadan çıxır, fəallaşır və cütləşir. Anbarda temperatur +17-20⁰S olan zaman dişi böcəklər yumurta qoymağa başlayır.

Dişi böcək xortumu ilə dəni deşir və yumurtasını onun içərisinə qoyur. Hər çalaya bir yumurta qoyur, üzərini ifraz etdiyi selikli maddə ilə örtür. Yumurtanın embrional inkişafı 8-12 gün çəkir. Sürfənin inkişafı dən içərisində 20-30 günə başa çatır və orada pup halına keçir. Pup dövrü 7-10 gün çəkir və bundan sonra böcək çıxır.

Bir nəslin inkişafı təxminən 40-45 günə başa çatır. Zərərverici əlverişsiz şəraitdə dözümlüdür. O, 40-60 gün ac qala bilir və 10 gün suda saxlandıqdan sonra çıxarıldıqdan bir neçə saat sonra fəallaşır.

Böcəyin yaşaması üçün optimal temperatur 25-30⁰S hesab olunur. Yoluxmuş dənlərdə böcəklərin əsas kütləsi üst təbəqədə 70 sm dərinlikdə olur. Yetkin böcəklər 6-10 ay yaşaya bilir.

Dənlərlə həm sürfələr, həm də böcəklər qidalanır. Zərərverici ilə zədələnmiş dənlərdə, onların yalnız qabığı qalır. Digər tərəfdən, böcəklərin cəsədləri, sürfələrin qabıqları və ekskrementləri ilə zibillənərək qida üçün yararsız hala düşür. Sonrakı nəslin inkişafı birinci nəsildəki kimi gedir. İl ərzində 3-4 nəsil verir.