Mövzu fəRDİ bazarlarin təHLİLİ: TƏLƏb və TƏKLİFİn mahiYYƏTİ

Bazarın normal fəaliyyətinin şərtləri

Rəqabət mühitinin mövcudluğu

İqtisadi resursların mövcudluğu
Ən zəruri şərtlər: Zəruri əlavə şərtlər:



Azad qiymətlər

Bazar infrastrukturlarının olmaması

Xüsusi Mülkiyyət hüququnu mühafizə edən qanunların fəaliyyəti

Mülkiyyət formalarının müxtəlifliyi

Dünya bazarı ilə əlaqə

Sərt maliyyə, kredit, bank sistemi

Resursların hərəkətinin çevikliyi

İnfrastrukturun yaradılması və inkişafı

Sosial müdafiə təminatı

Gizli iqtisadiyyatla mübarizə


7.2. Tələb kateqoriyası və tələb qanunu
Bazarın fəaliyyət mexanizmində qiymətin xüsusi rolu vardır. Tələb mexanizmi də, təklif mexanizmi də bilavasitə bazar qiymətləri ilə bağlıdır, onun vasitəsilə fəaliyyət göstərirlər.
Tələb – tədiyyə qabiliyyətli tələbatdır, yəni alıcının ala biləcəyi əmtəə və xidmətlərin məcmusudur. Başqa sözlə, alıcıda olan pulun miqdarıdır ki, həmin pulla özünə lazım olan əmtəələri ala bilər. Əgər pul yoxdursa, alıcılıq qabiliyyəti də yoxdur, yəni tələb yoxdur.
Tələbə müxtəlif amillər təsir edir. Bu amillərdən ən başlıcası qiymətdir. Qiymət alıcının tələbinə birbaşa təsir göstərir. Qiymətin dəyişməsilə eyni miqdar pula alınacaq eyni adlı əmtəənin miqdarı müxtəlif olacaqdır. Məsələn, alıcının 10000 manat pulu var. Bazarda soğanın 1 kq. 1000 manat olduqda, o, 10 kq. soğan alacaq, soğanın qiyməti 500 manat olduqda 20 kq. alacaq, 250 manat olduqda isə 40 kq. soğan alacaq. Deməli, əmtəənin qiyməti yuxarı olduqda, eyni miqdar pula alınacaq əmtəənin miqdarı az olacaq və əksinə, qiymət aşağı olduqda alınacaq əmtəənin miqdarı da çox olacaq.
Göründüyü kimi, əmtəənin bazar qiyməti ilə eyni miqdar pula alınmış əm­təə­nin kəmiyyəti arasında müəyyən asılılıq var və bu asılılıq tələb qanununu ifadə edir, tələb qanunu elə bu deməkdir. Deməli, qiymətin dəyişməsi ilə tələb də də­yi­şir. Bu tələb əyrisində belə ifadə olunur. Burada tərs mütənasib asılılıq mövcuddur.
P
P₂
D
P₁