Mövzu maliYYƏ UÇotunun mahiYYƏTİ,TƏYİnati, TƏNZİMLƏNMƏSİNİn qanunveriCİLİk bazasi və konseptual əsaslari

Aktivin qiymətdəndüşməsinin müəyyən olunması, (min man.)

Qiymətləndirilmələr				Qiymətdəndüşmə: vardır, yoxdur.
Balans dəyəri ilə	İstifadənin qiymətliliyi ilə	Ədalətli dəyər ilə	Ödənilmə dəyəri ilə
100 100 100 100	102 92 95 96	93 101 94 98	102 101 95 98		Yoxdur Yoxdur Vardır vardır

(Cədvəl 4.3.2)

Aktivin istifadəsindən qiymətliliyin müəyyən olunması (min,man.)

Aktivin istifadə olunacağı illər	Aktivin istifadəsindən pul daxil olmaları	Aktivin istifadəsi ilə əlaqədar pul xaric olmaları	Xalis pul daxilolmaları	Xalis pul daxilolmalarının diskontalşdırılan məbləğləri (10% dərəcəsi ilə)
20 x 1 20 x 2 20 x 3	60 50 40	5 5 4	55 45 35	55/1.10=50 45/1.21=37 35/1.33=26
Yekun	150	15	135	113

Diskontlaşdırma dərəcəsi – pulun vaxt üzrə dəyərini və həmin aktivə xas olan spesifik riskləri əks etdirən dərəcədir.

• 
  Aktivin balans dəyərini müəyyən etmək üçün onun ilk dəyərindən yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmədən olan zərərin çıxılması zamanı aşağıdakı yazılışları tərtib etmək lazımdır:
  

Debet 112,122,142,

Kredit 111, 121 və 141.

• 
  Qiymətdəndüşmədən olan zərərlər mənfəətə yaxud zərərlərə aid edildikdə:
  

Debet 731,

Kredit 112, 122, 142 yazılışları tərtib edilir.

• 
  Qiymətdəndüşmə zərərləri mənfət yaxud zərərlər üzrə hesabatda tanındıqda:
  

Debet 801,

Kredit 731 yazılışı tərtib edilir.

Qiymətdəndüşmədən olan zərər bərpa olunduqda həmin bərpa olunan məbləğ mənfəət və zərərlər hesabında mənfəət kimi uçota alınmalıdır. Ancaq bu zaman aktivin artan dəyəri amortizasiya ayırmaları çıxılmaqla onun qiymətdəndüşmədən əvvəlki balans dəyərini aşmamalıdır.

Aktiv üzrə əvvəlki qiymətdəndüşmədən olan zərərin bərpa edilməsi üzrə aşağıdakı yazılışlar tərtib edilir:

Debet 111, 121, 141,

Kredit 731; və

Debet 731,

Kredit 801

Qaydalarda göstərilir ki, təşkilat faydalı qazıntıların kəşfiyyatı və qiymətləndirməsi prosesində istifadə etdiyi aktivlərə maya dəyəri ilə uçot modelini ya da yenidənqiymətləndirmə modelini tətbiq edə bilər. Birinci halda uçotun aparılması yuxarıda şərh olunmuş qaydada həyata keçirilməlidir.