Mövzu Regional sosial-iqtisadi inkişafın nəzəri metodoloji əsasları

açıq və qapah.
 
Qapalı  səhmdar  cəmiyyəti
  (qapah  tipli  səhmdar  cəmiyyəti)  -  kapitalı  hissələrə 
bölünmüş  və  bəzi  mülkiyyətçilər  arasında  xüsusiləş-  miş  (məsələn,  əmək 
kollektivləri  üzvlərinin  arasında)  firmadır.  Həm  də  mülkiyyət  hüququnu  təsdiq 
edən səhmlər satıla bi
lm
əz. 
Açıq tipli səhmdar cəmiyyəti
 kapitahn səhmlərin açıq şəkildə satılması ilə yanaşı 
firmadır.  Səhm  ahnaq  və  sə
hm
dar  olmaq  hər  bir  şəxs  tərəfindən  hayata  keçirilə 
bilər.  Bütün  səhmdar  cəmiyyət  bazar  iqtisadiyyatlı  ölkələr  arasında  ən  geniş 
firmadır. 
Səhmdar  cəmiyyətin  qeydiyyata  ahnması  üçün  sahibkarlıq  firmasının  digər 
formalarında zəruri olan sərt kapitalından dəfələrlə çox start kapitalı tələb olunur. 
İstənilən  formada  sahibkarhq  fəaliyyəti  təsisedici  sənədlər  əsasında  başlayır 
və  həyata  keçirilir.  Səhmdar  cəmiyyət  nizamnamə  əsasında  yaradılır  və  fəaliyyət 
göstərir,  məhdud  məsuliyyətli  cəmiyyət  isə  təsisedici  müqavilə  və 
niz
amnamə 
əsasında  mövcud  olur.  Təsisedici  sənədlərdə  cəmiyyətin  növü,  onun  fəahyyət 
predmeti  və  məqsədləri, iştirakçıların  tərkibi  (təsisçilərin  tərkibi), firmanın xüsusi 
adı,  yerləşdiyi  yer, 
niz
amnamə  fondunun  həcmi,  mənfəətin  bölüşdürülməsi  və 
ziyanın  ödə
nilm
əsi  qaydası,  cəmiyyətin  rəhbəredici  orqanlarının  tərkibi  və 
kompetensiyaları  və  onlar  tərəfindən  qərarların  qəbul  edilməsi  qaydası  haqqında 
məlumatlar olur. 
Səhmdar cəmiyyətlərin yaradılması mərhələləri: 
- 
təsisçilərin  səhmdar  cəmiyyəti  yaratmaq  niyyətləri  haqqında  ərazilərin 
verilməsi; 
- 
sə
hm
lərə abunələrin yazılması; 
- 
fiziki  və  hüquqi  şəxslərin  nümayəndələrinin  sə
hm
dar  cəmiyyətinin 
təsisçilərinin konfransının və ya yığıncağının çağırılması; 
- 
səhmdar cəmiyyətin təsis edilməsi haqqında qərar qəbul edilməsi; 
-  n
i
z
am
n
amənin və digər normativ sənədlərin təsdiq edilməsi; 
- 
idarəetmə orqanlarının və təftiş komissiyasının seçilməsi; 
- 
dövlət qeydiyyatı. 
Təsisçilər  öz  aralarında  birgə  fəaliyyətin  həyata  keçirilməsi  qaydasını  və 
səhmlərə  abunə  yazılan  şəxslər  qarşısında  məsuliyyətini  müəyyən  edən  müqavilə 
bağlayırlar.  Səhmlər  səhmdarlar  tərəfindən  bu  cəmiyyətin  təsisçiləri  ilə  müqavilə 
əsasında səhmdar cəmiyyətin yaradılması zamanı əldə edilir. «De-yure» ali orqan 
sə
hm
darların  ümumi  yığıncağıdır.  Sə
h
mdar  cəmiyyətin  cari  fəaliyyətinə  rəhbərlik 
edən  onun  icraedici  orqanı  sədr  və  prezident  tərəfindən  rəhbərlik  edilən  idarə 
heyətidir. 
Səhmdar cəmiyyət onun dövlət reyestrində qeydiyyata alındığı andan hüquqi 
şəxs  kimi  çıxış  edir.  Bu  qeydiyyat  səhmdar  cəmiyyətin  yerləşdiyi  ərazi  üzrə 
müvafiq  maliyyə  orqanları  tərəfindən  həyata  keçirilir.  Cəmiyyətin  qeydiyyata 
alınması  üçün  təsisçilər  ərizə  və  notariat  tərəfindən  təsdiq  edilmiş  nizamnamə, 
təsisçilərin  konfransı
n
ı
n 
protokolu  və  səhmlərin  ödənilməsini  təsdiq  edən  bank 
sənədini  təqdim  edirlər.  Sə
h
mdar  cəmiyyətlərin  dövlət  müəssisələri
n
i
n
  yenidən 

---

  
təşkili yolu ilə yaratdığı hallarda, qeydiyyata əmək kollektivi və ona müvəkkil olan 
dövlət orqanının birgə qərarının surətini (nüsxəsini) təqdim edirlər. 
Səhmdar cəmiyyətin və məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin yaradılması qaydası 
eynidir.  Lakin  məhdud  məsuliyyətli  cəmiyyətin  təsis-  edici  sənədləri  səhmdar 
cəmiyyətinin  sənədləri  ilə  müqayisədə  hər  bir  iştirakçının  xüsusi  payının,  həcmi 
haqqında, onların qoyuluşlarının həcmi, tərkibi, müddəti və qaydası haqqında əlavə 
məlumatlara  malikdir.  Məhdud  məsuliyyətli  cəmiyyətin  iştirakçıları  ona  güzəştə 
gedən  (satan)  iştirakçının  xüsusi  payını  onların 
n
izam
n
amə  fondunda  payına 
(xüsusi  çəkisinə)  proporsional  olaraq  əldə  etmək  üçün  üstünlük  hüququndan 
istifadə edirlər. 
Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlərin ali idarəetmə orqanı onun iştirakçılarının 
və ya iştirakçılarının nümayəndələrinin yığıncağıdır; cari rəhbərliyi həyata keçirən 
icraedici  orqan  müdiriyyətdir.  Müdiriyyətə  icraçı  müdir  rəhbərlik  edir  ki,  bu  da 
yığıncağa tabedir. 
Səhmdar  cəmiyyətin  və  məhdud  məsuliyyəth  cəmiyyətin  fəaliyyəti  onun 
yaradıldığı  müddət  qurtardıqdan  sonra  və  ya  onun  yaradılması  zamanı  qarşıya 
qoyulan  məqsədlərə  çatdıqdan  soma  cəmiyyətin  ali  orqanının  qərarı  üzrə  yox, 
tədiyyə  qabihyyətinin  olmaması  və  ya  qanunvericiliyin  pozulması  zamam 
məhkəmənin və ya iqtisad məhkəməsinin qərarı əsasında öz fəahyyətini dayandırır. 
Qarışıq  müəssisəhr
  xarici  kapital  da  daxil  olmaqla  bir  neçə  müəssisənin  və  ya 
vətəndaşların  qarışıq  kapitalı  əsasında  yaradılan  müştərək  müəssisəni  bildirir. 
Müştərək müəssisənin yaradılması prosesi məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin təşkili 
ilə  oxşardır.  Müştərək  müəssisələr  müstəqil  hüquqi  şəxsdir,  müstəqil  balansa 
mahkdir, hesablaşma və bankda digər hesabları vardır.