Ms windows 10 operatsion tizimlar va ularning yangi imkoniyatlari va qulayliklar

4.3 Fayl va kataloglar bilan ishlash.

Windowsda fayllar bilan ishlash uchun Provodnik va Moy komp’yuter oynalaridan foydalaniladi (6. 18-rasm).

Provodnikni ishga tushirish uchun Pusk tugmasi bosiladi, ochilgan menyudan "Dasturlar" deb yozilgan satr tanlanadi va ochilgan qism menyudan Provodnik degan nomda "sichqoncha" tugmasi bir marta bosi­ladi
Shift klavishini bosib turgan holda Moy komp’yuterning belgisi ustida "sichqoncha" tugmasini ikki marta bosilsa ham PROvodnikning oynasini ochish mumkin.
Provodnik oynasini ochishning Yana bir usuli: Moy komp’yuter belgisi ustida "sichqoncha" ning o`ng tugmasi bosiladi. Ochilgan kontekst menyudan Provodnik nomi tanlanadi.
Moy komp’yuter oynasini ochish uchun uning belgisi ustida "sich­qoncha" tugmasini ikki marta bosish kerak.
Bu oynalarda sarlavxa qismining tagidagi qator- menyu qatori hisoblanadi. Uning tagidagi qatorda esa "asboblar paneli" qatori joylashgan. Agar asboblar paneli ekranda ko`rinmasa, uni Vid(Ko`rinish) menyusining Panel’ istrumentov (Asboblar paneli) buy­ryg`ini tanlash yo`li bilan ekranga chiqarish mumkin.
Boshqa qypilmani tanlash uchun oynadagi shu qurilma belgisi, boshqa papkaga o`tishi uchun shu papka belgisi ustida "Sichqoncha" tyg­masini ikki marta bosish kerak.
Fayllar guruhlarga ajratish.
Papkadagi hamma fayllarni ajratish uchun Pravka (Tahrir qilish) menyusining Vo`delit’ vse (hammasini ajratish) buyorug`i tanlash kerak. Buning uchun CtrI+A klavishlar birikmasini ham ishlatish mumkin.
Ketma-ket joylashgan fayllar guruhi bilan ishlashda oldin birin­chi fayl, keyin Shift klavishini bosgan holda oxirgi fayl ajratiladi.
Alohida fayllarni ajratish uchun Ctrl klavishini bosib turgan holda ayrim fayllarning nomlari ustida sichqoncha tugmasini ketma­-ket bosish kerak.
Fayllarni ko`chirish va nusxasini olish
Ko`chirish va nusxa olish fayllar bilan ishlash vaqtida eng ko`p ishlatiladigan amallardir. Fayldan nusxa olish vaqtida asl nusxa eski joyida saqlanib qoladi va Yangi joyga faylning nusxasi ko`chi­riladi. Ko`chirish vaqtida esa asl nusxa joyidan ko`chiriladi va ko`rsatilgan joyga uning nusxasi ko`chiriladi.
Fayllarni ko`chirish va nusxasini olish uchun quyidagilarni bajarish kerak:
- Nusxasi olinadigan va ko`chiriladigan faylni ajratish.
- Oynadagi Asboblar panelidan nusxa olish uchun "Buferga nusxasini ko`chirish" (Copy) asbobini, ko`chirish uchun esa Âûðåçàòü/Sut-"Buferga ko`chirish" asbobini tanlash.
- Fayl nusxasi joylashtiriladigan qurilma yoki papkani tanlash.
- "Asboblar paneli"dan "Buferdan olib qo`yish" (Paste) asbobi­ni tanlash.
Fayl nusxasini olishning yoki ko`chirishg boshqa usullari ham bor.
- Fayl nomida "sichqoncha" tugmasi bir marta bosiladi va Fayl menyusining Otpravit’ buyrug`i tanlanadi. Ochilgan qism menyudan qaerga jo`natish kerakligi ko`rsatiladi.
- Fayl nomida "sichqoncha"ning o`ng tugmasi bosiladi va ochilgan kontekst menyudan Otpravit’ buyrrug`i tanlanadi. Ochilran qism menyu­dan qaerga jo`natish kerakligi ko`rsatiladi.
- Faylni "sichqoncha" yordamida ham ko`chirish mumkin. Bu usul Drag and dror-surish va qo`yib yuborish deb nomlanadi. Buning uchun tanlab olingan fayl nomi ustiga ko`rsatkichni olib borib, "sichqoncha" tugmasi bosiladi va kerakli joyga suriladi, so`ngra "sichqoncha" tugmasi qo`yib yuboriladi.
YUqoridagi usul bilan nusxa olish uchun surish vaqtida "sichqoncha"ning o`ng tugmasi ham birga bosiladi. Tugmalarni qo`yib yuborgan vaqtda kontekst menyu paydo bo`ladi. Menyuning Kopirovat’ buyrug`i tanlanadi.
Fayl nomini o`zrartirish
Moy komp’yuter yoki Provodnik oynalarida quyidagilarni bajarish kerak:­
- Nomi o`zgartiriladigan fayl yoki papka tanlanadi.
- Fayl nomi yoki papka nomi ustida "sichqoncha" tugmasi bir marta bosiladi.
- YAngi nom klaviatura yordamida kiritiladi.
- Enter bosiladi.
Ish stolidagi belgining nomini o`zgartirish uchun oldin shu belgi tanlanadi, keyin uning nomi ustida "sichqoncha" tugmasi bosiladi na Yangi nom kiritiladi.
Fayllarni yo`qotish.
Windowda yo`qotilgan fayl ish stolidagi Korzina nomli papkaga ko`chiriladi, Korzina bo`shatilmaguncha yo`qotilgan fayllar unda saqlanib turadi. SHu sababli bexosdan yo`qotilgan fayl Yana qayta tik­laniSHI mumkin.
Fayl yoki fayllar gurux,ini yo`qotish uchun yo`qotiladigan fayl­lar ajratiladi. Klaviaturadan Delete klavishini bosiladi yoki faylmenyusining Udalit’ - Yo`qotish buyrug`i tanlanadi, yoki asboblar panelidagi "Buferga ko`chirish" asbobi bosiladi. ekranda chiqarilgan so`rovga qilayotgan ishingizni tasdiqlash uchun Da (Xa) tugmasini bo­sib javob beriladi.
Korzinani bo`shatish uchun ish stolida Korzina belgisi ustida "sichqoncha"ni ikki marta bosiladi. ekranda Korzina oynasi ochiladi.
Fayl menyusining Ochistit’ korzinu - "Korzinani bo`shtish" buyryqi tanlanadi. Bajarilgan ish tasdiqlanadi. Agar savat ichidagi xujjatlar qoniqgirmasa uni 1)1Fpidan-1Yfpi BUshatish ham mumkin. Buning uchun Korzina belgisi ycgida "sichqoncha"ning o`ng tugmasi bosiladi. Ochilran konTekst menyudan Ochistit’ korzinu buyrug`i tanlanadi.
Yo`qotilgan fayllarni qayta tiklash uchun:
- Ish stolidagi Korzina belgisi ustida "sichqoncha" chap tugmasi ikki marta bosiladi. ekranda Korzina oynasi ochiladi.
- Oynadagi yo`qotilgan fayllar ro`yxatidan keraklisini topib, uni ajratish kerak.
- fayl menyusidan Âîccòàíîâèòü. - "Qayta tiklash" buyrug`i tanla­nadi. Buning o`rniga fayl nomida "sichqoncha"ning o`ng tugmasini ham bosish mumkin. Ochilgan kontekst menyudan Vosstanovit’ buy­rug`i tanlanadi.
Fayllar haqida ma`lumotni ko`rish
Moy komp’yuter yoki Provodnik oynalarida papkadagi fayllar haqida ma`lumotni ko`rish uchun Asboblar panelidagi Tablitsa (Jad­val) asbobidan foydalanish kerak. Fayl haqidagi to`liq ma`lumotda uning o`lchami, turi, yozilgan ko`pi va vaqti ko`rsatiladi. Ro`yxatdagi fayllar xech narsa deyilmagan holda alfavit bo`yicha tartiblanib yoziladi. Tartiblashning boshqa ko`rinishlarini o`rnatish uchun Vid menyusining UporYadochit’ znachki - "Belgilarni tartiblash" buyrug`i­ dan foydalanish kerak.
Fayllarni izlash
Windows da faylni izlash uchun uning nomidagi bir necha simvolni kiritish kifoYa. Nomida shu simvollar bor bo`lgan barcha fayllar ro`yxati ekranga chiqariladi. Bundan tashqari, agar tufayl nomini ynytran bulsangiz-u, lekin uni qachon yozilganini bilsangiz, faylni yozilgan kuniga ko`ra qidirishingiz mumkin.

7-rasm
Faylni izlash uchun:
1. Ish stolida Pusk tugmasini bosib, ochilgan menyudan Nayti (Izlash) buyrug`ini tanlang.
2. Ochilgan qism menyudan Faylo` i papki-Fayllar va papkalar satrini tanlang. ekranda Poisk: Vse faylo`-Izlash muloqot oynasi ochiladi (6. 7-rasm).
3. Muloqot oynasining imYa - Fayl nomi maydonida fayl nomi­ ni yoki uning bir qismini kiriting.
4. Papka maydonida kerakli qurilma nomini tanlashingiz mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar.

1. M.M. Aripov . “Informatika va Informatsion texnologiyalar”. Toshkent, 2005 yil

2. Aripov M., Xaydarov A., «Informatika», T., O`zMU, 2002 yil
3. Abduqodirov A., va boshqalar, «Axborot texnologiyasi», T., O`zbekiston, 2002 yil