Mübariz yusifov m IL Azərbaycan Respublikası Prezidentinin

Mübariz  Yusifov

mənəviyyatı  bir-biri  ilə  müştərəkdir.  Azərbaycanlı  Azərbay­

can,  iranlı İran, ərəb isə  Ərəb mənəviyyatını özündə bütövləş- 

dirən bir etnik vahid kimi formalaşmışdır.

Milli  şüur  milli  vətənpərvərliyin,  milli  qürurun,  milli- 

mənəvi  dəyərlərin,  milli  adət-ənənələrin,  milli  əxlaqi  keyfiy­

yətlərin,  ümumbəşəri  dəyərlərə  inteqrasiyasının  məhsuludur. 

Milli  şüurun  formalaşması  müstəqil  dövlətçilik  ideologiyası­

nın təməlini  yaradır.  Dövlətçiliyə  xidmət  edən  milli  ideologi­

ya  isə  onun  dayaqlarının  möhkəmlənməsinə,  yaşamasına  və 

inkişaf edib zənginləşməsinə  zəmin  yaradır.  Ümummilli  lider 

Heydər Əliyev göstərir ki,  milli-mənəvi  keyfiyyətlər öz tarixi 

kökləri  üzərində  bərqərar  olunduqda  onun  dövlətçilik  ideolo­

giyasına çevrilmək imkanları reallaşır.1

Hər  bir  etnik  mənəviyyatın  arxasında  etnik  psixologiya 

və  etnik  şüur  dayanır.  Etnik  mənəviyyat  öz  ictimai  mühitini 

genişləndirib  xalqın  mənəviyyatına  və  onun  ictimai  şüuruna 

çevrilir.  İctimai  şüur isə hər bir xalqın milli  ideologiyasının tə­

məlini,  onun  aparıcı  mənəvi  qüvvəsini  təşkil  edir.  Məsələn, 

ingilis ictimai şüuru ingilis ideologiyasını  formalaşdırıb;  alman 

ictimai  şüuru  alman  ideologiyasını  formalaşdırıb;  fransız  icti­

mai şüuru fransız ideologiyasını  formalaşdırıb.

Azərbaycan  ideologiyasının  formalaşmasında  da  Azər­

baycan  ictimai  şüuru  dayanır.  İctimai  şüur  o  zaman  milli 

ideologiyaya  çevrilir  ki,  cəmiyyət  öz  müstəqil  dövlətçiliyini 

yaratmış olsun.

Dövlətçiliyin  mövcud  olmadığı  mühitdə  mənəvi  keyfiy­

yətlər  ancaq  etnik  tanınma  vasitəsi  hüdudunda  qalır.  Dövlət­

çilik  mühitində  isə  mənəvi  keyfiyyətlərin  ictimailəşdirilməsi 

hüdudlan  genişlənir  və  o  artıq  ictimai  şüura,  ictimai  şüurdan 

isə  milli  şüura  doğru  inkişaf  edir.  Dövlətçiliyin  olmadığı 

mühitdə  etnik-mənəvi  keyfiyyətlərin  inkişaf  etməsi  və 

ictimailəşdirilə  bilməsi  cəmiyyətin  arzusuna  və  idealına  çev­

rilir.  Bu  arzu  və  ideal  böyük  bəşəri  düşüncələr  sahibi  olan

1 Bax: Heydər Əliyev. Yeni Azərbaycan Partiyası yaradılmasının altıncı ildönümünə

həsr olunmuş təntənəli yağmcaqda nitqi «Xalq qəzeti», 24 noyabr,  1988.