Müəllim: Yavər Cəfər qızı Qasımova, Kəmalə Osman qızı İsgəndərova Fakültə: Kimya İxtisas

Fayl 

http://adpu.edu.az

 

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

stinad vacibdir. 

 

 

1 

Fənn: Yüksək molekullu birləşmələr kimyası

 

Müəllim: Yavər Cəfər qızı Qasımova, Kəmalə Osman qızı İsgəndərova

 

Fakültə:

 Kimya 

İxtisas: Kimya müəllimliyi

 

Kafedra: 

Üzvi kimya və kimya texnologiyası

 

Təhsil pilləsi: 

Bakalavr 

Laboratoriya 14: 

Polimeranoloji çevrilmələ

r 

1. 

Polivinil spirtinin sirkə anhidridi ilə efirləşməsi

 

2. 

Sellülozanın asetilləşdirilməsi

 

3. 

Nitrosellülozanın alınması

 

14.1. 

Polivinil spirtinin sirkə anhidridi ilə efirləşməsi

 

Reaktivlər:

 



  Polivinil spirti (PVS) 



 

Sirkə anhidridi

 



  Susuz natrium asetat 



  Aseton 

Avadanlıq:

 



 

Qarışdırıcı

 



 

Ə

kssoyuducu 



  A

zot axını üçün kapilyarla

 

təchiz olunmuş ikiboğaz

l

ı

 kolba 



  2 l-

lik stəkan

 



 

Büxner qıfı

 



 

Kolbaqızdırıcı

 

İşin gedişi:

 

Təcrübə kolbasına 3q (0,068 mol) PVS, 3q (0,036 mol) natrium asetat və 36,9 q 

(0,36 mol) sirkə anhidridi tökülərək sistemdən azot axını buraxılır və qarışıq 2 saat müddətində 

qaynayan su hamamında qızdırılır. Sonra su hamamı elektrik qızdırıcısı (kolbaqızıdırıcı) ilə əvəz edilir 

və qızdırma PVS

 

tam həll olana qədər davam etdirilir. Sonra qızdırıcı kənarlaşdırılır,azot axını 

dayandırılır və kolbaya 50 ml aseton əlavə edilərək şüşə çubuqla qarışdırılır.

 

Alınan məhlul 

qarışdırılmaqla hissə

-

hissə içərisində 1,5 l qaynar su olan stəkana tökülür. Çökmüş polivinilasetat 

Buxner qıfında süzülərək ayrılır, neytrallaşana qədər isti su ilə yuyulur və vakuum

-

quruducu şkafda 

qurudulur. 

Fayl 

http://adpu.edu.az

 

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

stinad vacibdir. 

 

 

2 

14.2. 

Sellülozanın asetilləşdirilməsi

 

 

Reaktivlər:

 



 

Sellüloza (pambıq)

 



 

Sülfat turşusu 

(d=1,84) 



 

“Buzlu”

 

sirkə turşusu

 



 

Sirkə anhidridi

 



  Etanol 

Avadanlıq:

 



 

Genişboğazlı kolba

 



 

Su hamamı

 



 

Büxner qıfı

 



  500 ml-

lik stəkan

 

İşin gedişi:

 

Təcrübə kolbasında 10 q (0,55 mol) sellüloza üzərinə 5ml sirkə turşusu, 0,5 q sulfat 

turşusu əlavə olunaraq kolbanın ağzı bağlanır və otaq temperaturunda 1 saat saxlanılır. Sonra 

qarışığa 50 ml sirkə anhidridi və 20 ml sirkə turşusunun qarışığı əlavə edilərək kolba ştativə bərkidilir 

və temperaturu 50

0

C olan su hamamına qoyulur. 1 saatdan sonra alınmış məhlul qarışdırmaqla

 

içərisində buzlu su olan stəkana tökülür. Çökmüş asetilsellüloza Büxner qıfında süzülərək bir neçə 

dəfə isti su ilə yuyulur (neytral mühit yarananadək) və sonda etanolla yuyularaq 105

0

C-

də qurudulur.

 

14.3. 

Nitrosellülozanın alınması

 

 

 

 

 

L

azım olan reaktivlər,qablar və çihazlar:

 

hiqroskopik pambıq 

-2-

3 q, qatı sulfat turşusu

-50 ml, 

şüşə cubuq, sınaq şüşələri 8

-

10 ədəd, aseton 

-25 ml, etil-asetat efiri-

25ml, silindrlər və ya Erlenmeyer 

kolbaları

-50-100ml- lik. 

 

İşin gedişi

: 

Erlenmeyer kolbasında nitrat turşusu ilə sulfat turşusunun qarışığı hazırlanıb, 

içərisinə 1q pambıq atılır,

 

qarışdırılır və 20

-

30 dəqiqə sakit buraxılır; sonra pambıq çıxarılır,

 

təmiz 

yuyulur və qurudulur

 

(havada və ya quruducu şkafda).

 

Təcrübəni az miqdar maddə ilə sınaq 

C

6

H

7

O

2

(OH)

3     n 

+3nHNO

3

 

           

sellüloza

                                                 

-

3nH

2

 

O 

H

2

SO

4 

 

C

6

H

7

O

2

(ONO

2

)

3

  

-

n

 

Fayl 

http://adpu.edu.az

 

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

stinad vacibdir. 

 

 

3 

şüşəsində də aparmaq olar; alınan nitrosellüloza kolloksilin adlanır.

 

Pambıq və kolloksilini yandırıb 

hansının tez alışıb yanmasını qeyd etməli.

 

 

İki silindrin hərəsinə bərabər həcmdə aseton və digər iki silindrin hərəsinə bərabər həcmdə etil

-

a

setat efiri tökülür.

 

Bunlardan birinə pambıq

, 

digərinə kolloksilin salınıb çalxalanır.

 Kolloksilin aseton 

və efirdə həll olur, pambıq isə həll olmur. 1 həcm spirtlə 3 həcm etil efirini qarışdırıb,

 

bu qarışıqda 

kolloksilin

i həll etməli. Alınan məhlul  

kollodium 

adlanır. Kollodiumdan bir necə damcı şüşənin səthinə 

töküb

, 4-

5 dəqiqədən sonra nə əmələ gəldiyini qeyd etməli. Kolloksilin mono və dinitrosellülozanın 

qarışığındır.

 

Ədəbiyyat

 

1. 

Əkbərov O.H., Əkbərov E.O. Yüksək molekullu birləşmələr kimyasından praktikum. Bakı, 

Universitet nəşr., 2002

 

2. 

Əkbərov O.H., Əzizov A.Ə., Əkbərov E.O. Yüksək molekullu birləşmələr kimyası. Bakı, 

Universitet nəşr., 2004

 

3. 

Əkbərov O.H., Əzizov A.Ə. Yüksək molekullu birləşmələr kimyası, Bakı, Universitet nəşr., 

2007