Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti kiberxavfsizlik fakulteti

Kriptotizimlar o’zi nima ?

Kriptotizim (cryptosystem) – ochiq matnni, har biri m mos algoritm va kalit orqali aniqlanuvchi, shifrmatnga qaytariluvchan o‘zgartirishlar oilasi.

Kriptotizim (cryptosystem) – ochiq matnni, har biri m mos algoritm va kalit orqali aniqlanuvchi, shifrmatnga qaytariluvchan o‘zgartirishlar oilasi.

1-rasm: Simmetrik kriptotizimlar

Kalit (key), yoki kriptoo‘zgaruvchi (cryptovariable) – o‘zgartirishlar oilasidan birini tanlashni ta’minlovchi kriptografik algoritmning qandaydir parametrlarining muayyan qiymati.

Kriptografiyada jo‘natuvchi faqat ochiq matn ko‘rinishidagi xabar yuborishi mumkin. Bunda u xabarni ochiq tarmoq (masalan, Internet) orqali uzatishdan oldin shifrlangan matnga o‘zgartiradi.

Ushbu shifrlangan xabar qabul qiluvchiga kelganida yana oddiy matn ko‘rinishiga qaytariladi. Umumiy holda ma’lumotni shifrlashdan asosiy maqsad (simmetrik yoki ochiq kalitli kriptotizimlar asosida ) – ma’lumotni maxfiyligini qolganlardan sir tutish.

Ushbu shifrlangan xabar qabul qiluvchiga kelganida yana oddiy matn ko‘rinishiga qaytariladi. Umumiy holda ma’lumotni shifrlashdan asosiy maqsad (simmetrik yoki ochiq kalitli kriptotizimlar asosida ) – ma’lumotni maxfiyligini qolganlardan sir tutish.

Kriptografiyaning asosiy bo’limlari:

1.Simmetrik kalitli kriptografiya

2. Ochiq kalitli kriptografiya

3. Xesh funksiya

Biz shulardan “ochiq kalitli kriptografiya”ni chuqurroq ko’rib chiqamiz.

Ochiq kalitli kriptografiya

Ochiq kalitli kriptografiyada (yoki asimmetrik kriptografiya deb ham ataladi) ma’lumotni shifrlash qabul qiluvchining ochiq kaliti bilan amalga oshirilsa, uni rasshifrovkalash qabul qiluvchining shaxsiy kaliti bilan amalga oshiriladi. Shuning uchun ham ochiq kalitli kriptotizimlarni ikki kalitli kriptotizimlar deb ham yuritishadi. Ochiq kalitli kriptografiyaning umumiy ko‘rinishi quyidagi rasmda keltirilgan.