Yordam berishda jarohatni yuvish, qum-tosh va tromblardan tozalamaslik kerak, bunda quyidagilarni bajarish lozim: Nam mato bilan terini jarohatdan tashqariga yo’nalishda tozalash;
Chuqur jarohatni steril tampon bilan yopish;
So’ng jarohat yuzasini bir necha qavat steril bint bilan o’rash;
Bosimni ta’minlash uchun ustidan ochilmagan bint qo’yish;
Bu bintni juda qattiq bintlash;
Bog’lam orqali ham qon sizib chiqsa, ustiga salfetka qo’yib, ularni mahkam bintlash;
Qo’l yoki oyoqni ko’tarib, uni shu holatda qoldirish.
Bo’g’lamni to’g’ri qo’yish uchun quyidagilarni bajarish kerak: Venadan qon ketishida jgut qo’yish
Qo’lni bintlashda u bukilgan bo’lishi kerak.
Oyoq bintlanadigan bo’lsa, u ham tizzadan bukilgan bo’lishi kerak.
Bint qo’yish paytida bintning oldingi qismining yarimi yangi qavat bilan qoplanishi kerak.
Bintlangan qo’l-oyoqning joylashuvi bintlashdan oldingi kabi holatda bo’lishi kerak.
3. KAPILLYAR QON KETISHDA BIRINCHI YORDAM
Bunday qon ketishlar odatda o’z-o’zidan to’xtaydi. Xarakterli belgisi butun jarohat yuzasidan qonning sekin oqishi. Ammo jiddiy qon yo’qotishlar bilan kechadigan jarohatlar ham kuzatiladi. Eng katta xavfni ichki kapillyar qon ketish tug’diradi.
Kapillyarlardan qon ketishining asosiy sabablari: Qon ivishi buzilishi bilan kechadigan qon kasalliklari (masalan gemofiliya).
Turli travmatik jarohatlar.
Qon tomir kasalliklari (kapillayrlarga ta’sir qiladigan terining yiringli yallig’lanishlari, o’smalar).
Qon tomirlarining devorlariga ta’sir qiluvchi umumiy kasalliklar, masalan o’smalar,ateroskleroz, revmatoid artrit.
Gormonal kasalliklar.
Ko’pincha kapillyar qon ketish ko’p qon yo’qotilishiga olib kelmaydi, uning xavfi patogen mikroblar bilan infektsiyalanishda yotadi.
Oyoq-qo’l tomirlaridan qon ketishida tibbiy yordam ko’rsatilganda quyidagi harakatlar bajarilishi kerak: Jarohatlangan oyoq-qo’lni yurak darajasidan balandroqqa ko’tarish qon yo’qotilishini kamaytirishga yordam beradi.
Kichik shikastlanishlarda jarohat atrofidagi teriga antiseptiklar bilan ishlov berish, ustini esa bakteritsid plastir bilan yopish kerak.
Agar qon kuchli ketayotgan bo’lsa, bosuvchi bog’lam qo’yish kerak.
Agar qon ketishi juda kuchli bo’lsa, jarohat ustidagi oyoq yoki qo’lni maksimal ravishda bukish kerak. Agar bu ham yordam bermasa, jgut qo’yish kerak.
Jarohatga sovuq qo’llash kerak, bu qon yo’qotilishini to’xtatishga va og’riqni kamaytirishga yordam beradi.
Keng tarqalgan burunning kichik kapillyarlaridan qon ketishida ham to’g’ri yordam bera olish kerak.
Bunday qon ketishini ichki a’zolarning kasalliklari yoki jarohatlari chaqirishi mumkin. U juda xavflidir, chunki qon yo’qotilishi nazorat qilinmaydi. Bundan tashqari, xavfni ko’rsatadigan og’riq sindromi ham bo’lmaydi, shuning uchun ichki qon ketishi uzoq vaqt davomida sezilmasligi mumkin. Faqat bemorning holati keskin yomonlashganda, bu e’tiborga olinishi mumkin.
Ichki qon ketishning eng xavfli turi — odatda bo’shliqqa ega bo’lmagan va arterial-venoz tarmog’i yaxshi rivojlangan parenximatoz a’zolardan qon ketishidir. Bularga o’pka, oshqozon osti bezi va jigar kabi a’zolar kiradi.
Ushbu a’zolarning shikastlanishi kuchli qon ketishiga olib kelishi mumkin. Mustaqil ravishda u to’xtamaydi, chunki bu a’zolarning tomirlari to’qimalarda fiksatsiyalanadi va tushishi mumkin. Shuning uchun parenximatoz a’zolardan qon ketishida dastlabki yordam darhol amalga oshiriladi. Bunday qon yo’qotishining sabablari jarohatlar, sil kasalligi kabi infektsion kasalliklar, o’smalarning parchalanishi yoki yorilishi bo’ladi.
