Muhandislik geologik tadqiqotlar
Yüklə 6,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
subartezian suvlari
deb ataladi. Artezian termini Frantsiyadagi Artua viloyatining nomidan kelib chiqib, 134 7.9 - rasm. Qatlamlarning monoklinal yotishidagi artezian suvi: 1–to’yinish manbai; 2–suv to’sar qatlamlar; 3–suvli qatlam; 4–fontan suvli burg’u quduqlar; 5–bosimning balandligi;6– p’ezometrik yuza. qadimda bu viloyat Arteziya deb atalar edi. 1126 yilda bu viloyatda kovlangan quduqdan katta bosimli suv otilib chiqqan edi. Shunday buyon otilib chiquvchi suv olish uchun kovlanadigan quduqlar artezian quduqlari deb ataladi. Artezian suvlari to’yinadigan soha bu yerlardan foydalaniladigan joyga nisbatan tamomila boshqacha balandlikka bo’lishi mumkin (16.2-rasm) Artezian havzasining suv bilan to’lib turadigan qismi manba deb ataladi. Quduq kovlanganda havza suvining sathi quduq og’zidan ham yuqori ko’tariladigan qismi bosimli qism deyiladi. Artezian bosimli suv resurslari sarf bo’ladigan qismi bo’shaluvchi qism deb ataladi. Artezian suvlari to’yinadigan, yig’iladigan, shuningdek oqib chikadigan joylar artezian suvlari havzasini tashkil qiladi. (16.3- rasm). Bizning Respublikamizdagi Sirdaryo, Amudaryo va Ustyurt artezian havzalari va boshqalari bunga misol bo’la oladi. Sirdaryo artezian havzasi Farg’ona, Toshkent oldi, Chimkent, Qizilqum, Orol yaqini havzalari va boshqalarga bo’linadi. Bu artezian havzalari atrofida suvli bir qancha gorizont bo’lib, ular o’ziga xos xususiyatlari bilan bir –biri bilan farq qiladi. Masalan, Farg’ona artezian havzasi atrofida yigirmaga yaqin suvli gorizont borligi аниқланган. Shu bilan birga, suvli gorizontlar katta (3500 m gacha) chuqurlikda joylashgan bo’lishiga qaramay bosim kuchi nihoyatda katta bo’lganligidan murakkab nasos qurilmalar ishlatishni talab etmaydi, chunki ko’p hollarda suv quduqdan o’zi otilib chiqib, fontanlar hosil qiladi. Burg’u quduqlar orqali suvli gorizont ochilganda suvning sathi ko’tariladi. Suvning bosimli ekanligini p’ezometrik sath belgilaydi. P’ezometrik sathning doimiy va nisbiy balandligi bo’ladi. 135 Bir xil absolyut balandlikka ega bo’lgan p’ezometrik sathlarni birlashtiruvchi chiziq Yüklə 6,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|