Muhandislik geologik tadqiqotlar

33.2.Sanoat inshootlari qurilishi uchun muhandislik - geologik izlanishlar. 
Sanoat inshootlarini loyihalash ko’pincha ikki bosqichda bajariladi. 
Avvaliga loyiha topshirig’i ishlab chiqiladi, uning asosida esa texnik loyiha va 

---

242 
ishchi chizmalar tayyorlanadi. Murakkab ob’ektlar bo’yicha avval bajarilgan 
izlanishlarni aniqlashtirish va to’ldirish uchun qo’shimcha izlanishlar o’tkazilish 
mumkin. Ba’zan alohida murakkab bo’lmagan ob’yektlar bo’yicha tadqiqotlar 
loyiha topshirig’i uchun ham ishchi chizmalar ham barobar olib borilishi 
mumkin. 
Loyihalashni har bir bosqichidan oldin o’zining muhandislik - geologik 
izlanishlari o’tkaziladi: loyiha topshirig’i uchun -
avvalgi
, ishchi chizmalar uchun 
mufassal
.
 
Sanoat korxonasi xar xil bino va inshootlarni murakkab kompleksidir. 
Shuning uchun izlanishlar va asosiy inshootni loyihalash bilan parallel aloqa 
tarmoqlari, EUT, magistral truboprovod, kirib kelish va ichki avtomobil, temir 
yo’llari, arqonli yo’llar, suv ta’minoti inshootlari, kanalizatsiya va x.k. lar bo’yicha 
o’xshash ishlar bajariladi. 
Boshlang’ich izlanishlar
. Zarur bo’lgan xollarda avval muhandislik-
geologik ishlar texnik - iqtisodiy doklad (TID) darajasida bajariladi. Asosiy 
maqsad qurilish maydonchasini tanlash. Keyin tanlangan maydonchani o’rganish 
bo’yicha ishlar o’tkaziladi. Maydoncha tanlangan bo’lsa, muxandis-geologik 
tadqiqotlar shu maydonchada boshlanadi. Bu bosqichda tanlangan maydonchani 
umumiy muhandis-geologik baholash maqsadida ishlar amalga oshiriladi. 
Tadqiqotlar tarkibiga quyidagilar kiradi: 
- muhandis-geologik s’yomka; 
- razvedka laxmlarini o’tish va geofizik ishlar; 
- gruntlar va yer osti suvlari bo’yicha dala tajriba ishlari; 
- laboratoriya tadqiqotlari va kameral ishlar muhandislik - geologik 
hisobot tuzish bilan birga. 
Ko’p hollarda maydonchalar murakkab o’ziga xos sharoitlarga ega bo’ladi. 
Bu qo’shimcha ishlar o’tkazishni talab etadi, ularni tarkibi va mazmuni maydoncha 
sharoitlariga bog’liq bo’ladi. Bunday sharoitlarga seysmik, botqoqlik, karstli, 
ko’chinli rayonlar, xamda doimiy muzlikli, lessli cho’kuvchan yotqiziqli 
maydonchalar va to’kiluvchi, yuviluvchi gruntli uchastkalar kiradi. 

---

243 
Ishlarni xamma materiallari umumlashtiriladi va muhandislik - geologik 
hisobot ko’rinishida ko’rsatiladi. Unda qurilish rayonini 1:25000-1:100000 
masshtabli sharxli xaritasi, muhandis - geologik xarita va kesimlar, razvedla 
laxmlarini kalonkasi, jinslar va yer osti suvlari ko’rsatkichlari jadvallari, kuzatuvlar 
grafigi, tabiiy sharoitlarni fotografiyalari keltiriladi. Hisobot maydonchani umumiy 
muhandislik - geologik bahosini loyihaviy bino va inshootlarni xususiyatlarini 
xisobga olgan xolda beradi.