Muhandislik kommunikatsiyalari va tizimlari

Ma’ruza 12

Quduq nasoslari. Ifloslangan va agressiv suyuqliklarni tortish uchun qo‘llaniladigan nasoslar konstruksiyasining afzalligi.
Reja:

1. 
   Quduq nasoslari
   
2. 
   Cho’ktirma nasoslar
   

Quduq nasoslarining tuzilishi ularni quvirsimon va burg’ilash quduqlarda o’rnatilish bilan aniqlanadi. Bu nasoslarning ko’ndalang o’lchamlari minimal bo’lib, shakli esa ular o’rnatiladigan quvurlarning ichki aylana shakliga mos bo’lishi kerak.

Quduq nasoslari ikki turda ishlab chiqiladi: transmissiya valli va cho’ktirma. Transmissiya valli nasoslarda (GOST 14835-69) harakatga keltiruvchi lektryuritgich quduq ustida o’rnatiladi va nasos otaliq transmissiya vali bilan ulanadi.

Hozirgi vaqtda nasos quruvchi zavodlarda NA, A, ATN va VP turdagi transmissiyali nasoslar chiqarilmoqda. Ular chuqurligi 125 sm gacha bo’lgan quvursimon quduqlardan 30 dan 125 mgacha siquvda 30 dan 1200 m^3//s gacha uzatishga egadir.

Transmissiyali nasoslar uchta asosiy tugunlardan tashkil topgan nasos tuguni, transmissiya valli siquv quvur o’tkazgich, uzatma boshchasi.

Choktirma nasoslar markazidan qochma kop bosqichli nasosdan va cho’ktirilgan elektr yuritgichdan tarkib topgan agregatdir. Shunday qilib bu holda uzun transmissiya valida zarurat bo’lmaydi.

Hozirgi vaqtda nasos qurish zavodlarida 8 hil cho’ktirilgan nasoslar ishlab chiqarlimoqda. Bular: ETSV; ATP ; AP va APVM ; AENP va GNOM nasoslaridir.

ETSV choktirma nasoslari 10428-71 GOST I boyicha yuzdan ortiq o’lchamlarda , 100 dan 500 mm gacha diametrli quduqlar uchun ishlab chiqariladi.

ETSV nasoslari harorati 250 C⁰ gacha og’irligi bo’yicha 0,01% gacha mexanik aralashmalarga ega bo’lgan agressiv bo’lmagan suvni 25 dan 650 m gacha siquvda 2,5 dan 670 m³/s gacha uzatish bilan ko’tarib berish uchun mo’ljallangan.

Nazariy savollar:

1. Cho`ktirma nasos qanday agregat xisoblanadi

2. Transmissiyali nasoslar asosan nechta tugunlarsan tashkil topadi?


Ma’ruza 13

Markazdan qochma uyurmali, diagonal va o‘qli nasoslar
Reja:

1. Markazdan qochma uyurmali nasoslar

2. O‘qli nasoslar

3. Diagonal nasoslar

Markazdan kochma nasosning (2.1-rasm) asosiy ishchi elementi kobik 3 ichida 1 valga urnatilgan, erkin aylanuvchi 2 ishchi gildirak bulib, suyuklikni unga kirishi uk yunalishida va chikishi gildirak kanallari orkali radius yunalishida buladi. Ishchi gildirak ikkita (old va orka) gardishlar va ular orasiga joylashgan kuraklardan tashkil topgan bulib, kuraklar gildirak aylanishiga teskari tomoniga egilgan kolda tayyorlanadi. Suyukdik ishchi gildirakdan kobik ichidagi 3 spiralsimon olib kegguvchi moslama yordamida 13 uzatkichga chikariladi.

Ana shu markazdan kochma kuch ta’sirida suyuklik gildirakdan chikishi natijasida uning atrofida bosim ortadi, ishchi gildirak markazida bosim pasayadi (vakuum xosil buladi), xamda suyuq likning surish kuvuridan uzluksiz kelishi ta’minlanadi.

Xozirgi kunda axamiyati va ishlash sharoiti buyicha kup turdagi xilma-xil tuzilishdagi markazdan kochma nasoslar ishlab chiqilgan.

UQIY NASOSLAR

Suyuklik okimi ishchi gildiragi uki buyicha xarakatlanadigan nasoslar ukiy nasoslar deb nomlangan (2.16-rasm).

Uqiy nasoslar gorizontal, vertikal va kiya valli, bir va kup gildirakli tuzilishda ishlab chikariladi. Respublikamiz va xamdustlik davlatlari xalk xujaligida, shuningdek suv xujalik tizimlarida asosan bir gildirakli ukiy nasoslar keng kullaniladi. Bir gildirakli ukiy nasoslarni suv uzatishi Q = 0,072-54 m³/ s va bosimi N = 2,5 — 28 m chegaralarda bulib, tuzilishi buyicha ikki xil turda tayyorlanadi:

-O turdagi nasoslar: ishchi gildiragi diametri D<700 mm, kuraklari payvandlangan va ish bulinmasi silindr shaklida (O - «osevoy» ruscha suzning birinchi xarfi);

-OP turdagi nasoslar: ishchi gildiragi diametri Dg 870 mm, kuraklari buriluvchan va ish bulinmasi sfera shaklida (OP- «osevoy, povorotno-lopastnoy»), Kuraklarini burish nuli bilaya nasosni ish kursatkichlarini (Q va N) keng chegarada uzgartirish mumshin.

Gorizontal valli nasoslarning belgisida G xarfi keltirilib, ular ishchi gildiragi diametri D=700 mm, vertikal valli nasoslar ishchi gildiragi diametri D>470 mm ulchamlarda ishlab chikariladi. Vertikal o`qiy nasos kesimi 2.16-rasmda tasvirlangan. Ishchi gildirak 1 gubchak va unga maxkamlangan nosmmmetrik shaklli kuraklardan iborat bulib, sfera shaklidagi 2 ish bo`linmasiga joylashtirilgan. Ishchi gildirak aylanishida nosimmetrik profildagi kuraklarni suyuklik okib utish jarayonida kutarish kuchi paydo buladi va oqimning uk buylab Xarakati vujudga keladi. Ishchi gildirakni aylanishi okimning ilgarilanma-aylanma charakatlanishiga sabab buladi.