Muhandislik texnologiyalari

1.5-rasm. Yаlpi taklifning oraliq kesimidagi iqtisodiy muvozanat
holatiga otayotganligini, qo’shimcha quvvatlarning ishga tushirilishi tobora osib boruvchi xarajatlar orqali amalga oshishini anglatadi. Binobarin, oraliq kesmada milliy ishlab chiqarishning real hajmi qisqarishi va narx darajasi pasayashi roy beradi.
Yuqorida aytib otilganidek, klassik maktab namoyondalari fikricha iqtisodiyot davlat aralashuvisiz avtomatik ravishda to’liq bandlik holatiga o’tadi. Bu, birinchidan, iste‘molchilar oz daromadlarini xarajatlarga sarflashlari bilan izohlanadi, ikkinchidan, agar xarajatlar darajasi yetarlicha bolmasa, u holda bunga foiz stavkalari, narxlar darajasi va ish haqi darajasi, shuningdek, foiz stavkalari qoshiladi. Agar umumiy xarajatlar kamaytirilsa, bu real YaIM, bandlik va real daromadning pasayishiga olib kelmaydi.
11.6- rasmda yalpi talab egri chizig’i toliq bandlik bolmagan holatda yalpi taklif egri chizigini kesib otadi, narxlar ozgarmagan holatda YaIMning hajmi ozgaradi
R
asmdan ko’rinib turibdiki, tik kesmada yalpi talab miqdorining AD1;dan AD2 ga oshishi faqat narx darajasining R1dan R2 ta qadar o’sishiga olib kelmoqda, milliy ishlab chiqarish hajmi esa potensial daraja Qs hajmida qolmoqda. Chunki bu chegarada iqtisodiyot ozining barcha ishlab chiqarish imkoniyatlarini ishga solib bolgan hisoblanadi.
1.6 - rasm. Yalpi taklifni vertikal (klassik) kesimidagi iqtisodiy muvozanat

Klassik nazariya‘ning bu pozitsiyasi J.B.Sey qonuniga asoslanadi - taklif o’zining talabini yaratadi, ya‘ni olingan barcha daromad sarflanadi. Ammo savol tug’iladi: nima uchun barcha daromad sarflanadi? Axir, daromadning bir qismi jamg’arilishi mumkin, bu esa umumiy xarajatlar va bandlikning kamayishiga olib keladi.

Bunday bolmaydi, deyishadi klassiklar, chunki jamg’arma tadbirkorlar tomonidan investitsiya qilinadi, tadbirkorlar barcha harajatlarini faqat tovar va xizmatlarni ishlab chiqarishga sarflamaydilar, balki tovarlarga sarmoya kiritib, bir-birlariga sotadilar. Ammo uy xo’jaliklari odatda iste‘mol qilishni afzal ko’rishadi va agar ular mukofot sifatida investorlarga to’laydigan foiz stavkasini olsalargina jamg’aradilar, ya‘ni tadbirkorlar, foiz qancha yuqori bo’lsa, uy xo’jaliklarining jamg’arish istagi shunchalik yuqori bo’ladi, shuning uchun jamg’arish egri chizig’i yuqoriga ko’tariladi. Foiz stavkasi qanchalik past bo’lsa, investorlarning jamg’arishga murojaat qilish istagi shunchalik yuqori boladi.

3.