Mühazirə -1 FİZİKİ-KİMYƏVİ analiZİn predmet və VƏZİFƏLƏRİ
Yüklə 1,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Qatılığın ifadə üsulları.
Sistemin tərkibinə daxil olan hər hansı bir maddə kütləsinin bütün qarışığın kütləsinə nisbəti kütlə payı ( kütlə nisbəti və ya kütlə hissəsi ) adlanır. Kütlə payının yüzə vurma hasili kütlə faizi adlanır. Kütlə paylarının cəmi vahidə bərabər olduğu halda , kütlə faizlərinin cəmi yüzə bərabərdir. Hər hansı maddənin mollarının sayının qarışığın bütün mollarına olan nisbəti mol payı adlanır. Molekulyar payın yüzə hasili molekulyar faiz adlanır. Mol paylarının cəmi vahidə, mol faizinin cəmi isə yüzə bərabərdir. Molyar və ya həcmi molyar qatılıq hər hansı maddəninvahid həcmdə mövcud olan mollarının sayını qarışığın həcminə bölmək lazımdır. Bu zaman həcm vahidi 1 litr 28
götürülür. Bu növ qatılıq vahidindən, adətən qaz qarışıqlarının qatılığını ifadə etdikdə istifadə olunur. Qatılığı, həlledicinin müəyyən miqdarında həll olan maddə miqdarı ilə də ifadə edirlər. Bu zaman maddə və həlledicinin miqdarını kütlə, həcm vahidləri və ya mollarla ifadə edirlər. Bəzən həlledicinin və maddənin miqdarını müxtəlif vahidlərlə ifadə edirlər. Məsələn, 1000 q və ya 1 litr həlledicidə həll olan molların sayı və s. Qatılıq atom payı və ya atom faizi ilə ifadə edilir. Verilmiş maddənin qram – atomları sayının qarışığın ümumi qram – atomlarının sayına nisbəti atom payı adlanır. Atom payını yüzə vurma hasilinə isə atom faizi deyilir. Fiziki – kimyəvi analizdə bu ifadə üsullarının hamısından istifadə edilir. Lakin əksəriyyət hallarda kütlə, atom, mol payı və kütlə, atom, mol faizindən istifadə edildiyindən kütlə payından, mol payına keçmə tənliyinin çıxarılışını nəzərdən keçirək. Fərz edək ki, sistemdə A və B-dən ibarət komponentlər vardır, bunların kütlə payını x A , x
B mol
payını isə x A və x B ilə, molekul kütlələrini isə M A və M
B ilə işarə etsək, A və B
və
B B M x
-yə bərabər oacaqdır. O zaman A və B komponentlərinin qarışıqdakı mol payları: B B A A A A A M x M x M x x ; B B A A B B B M x M x M x x ; ( 4.1 ) olacaqdır. Müəyyən çevrilmələrdən sonra alarıq :
A B A A B A A A B A B B A A B A B A x M M M x M x M x M x M x M x M x M x 1
( 4.2) (4.1) və (4.2) düsturlarından istifadə edərək x A və x
B təyin edə bilərik
A B A B A A A x M M M x M x (4.3)
A B A B B B x M M M x M x (4.4) (4.1) – (4.4) tənliklərindən kütlə payından mol payına və əksinə çevrilmələr apardıqda istifadə edilir.
Bu tənliklərdən göründüyü kimi onların sağ tərəfləri xətti kəsrlərdir. Buna görə mol faizindən kütlə faizinə və əksinə keçid nöqtələri, mərkəzi proeksiya vasitəsilə tapıla bilər. Bunun üçün proeksiya mərkəzi olan nöqtəni tapmaq lazımdır. Mol faizdən kütlə faizinə keçidi aşağıdakı kimi aparmaq olar. Bunun üçün fərz edək ki, düzbucaqlı koordinat sistemi verilmişdir ( şəkil 1).
Absis oxunda, məsələn FeO – MgO sisteminin tərkibi mol faizlə verilmişdir, oxun başlanğıcı 100 mol faiz FeO, sonu isə 100 mol MgO. “0” nöqtəsindən perpendikulyar qaldıraraq və onun üzərində hər hansı bir istənilən A nöqtəsi götürüb, MgO tərkibi ilə düz xətlə birləşdirək. Bu düz xətti 10 bərabər hissəyə bölək və onun kütlə faizi ilə FeO – MgO sisteminin tərkibini ifadə edən xətt olduğunu fərz edək. Belə bir sistemin proeksiya mərkəzini tapmaq üçün ya iki qarışığın kütlə və mol faizilə qatılığını bilməliyik, ya da bir qarışığın və təmiz komponentin kütlə və mol faizilə qatılığını bilməliyik. Alınmış qatılıqları müvafiq surətdə mol və kütlə faiz xətləri üzərində tapıb və eyni qatılığa aid nöqtələrdən düz xətt keçirsək, oxların görüşdüyü nöqtə S nöqtəsi olacaqdır.
29
Fərz edək ki, 50 mol faiz FeO + 50 mol faiz MgO qarışıqda (A) 32, kütlə faiz MgO vardır. Bunların qiymətinin müvafiq qatılıq xətlərində yerini tapsaq, B və C nöqtələrini alırıq. Bu nöqtələrin birləşdirilib uzadılması axtardığımız birinci xətti əmələ gətirir. “0” nöqtəsindən çəkdiyimiz perpendikulyar üzərində MgO kütlə və mol faiz sıfra bərabər olduğu üçün o da (OA) ikinci düz xətt ola bilər.Birinci (BK) və ikinci (OA) düz xətləri uzatdıqda S nöqtəsində (simmetriya mərkəzi ) birləşirlər. İstənilən mol faiz qatılıqda verilmiş tərkibi S nöqtəsində birləşdirsək, onun kütlə faizlə tərkibini MgO – A xətti üzərində tapa bilərik. Bu yol ilə eyni qurma işləri aparsaq, kütlə faizdən mol faizinə keçmək olar. Başqa üsullarla da bir qatılıqdan başqa qatılığa keçmək olar.
Yüklə 1,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|