MühaziRƏ 12 elektrik təHLÜKƏSİZLİYİ MƏSƏLƏLƏRİ Plan

Toxunma gərginliyi. Elektrik qurğusunun izolyasiyası deşildikdə cərəyan qurğunun gövdəsinə, oradan da yerləbirləşdirici elektrod vasitəsilə yerə axır. Yer səthində dayanmış insanın əli yerləbirləşdiriciyə bənd edilmiş metal hissələrə toxunduqda əldə yerləbirləşdiricinin potensialı, ayaqlarda isə başqa potensial əmələ gəlir. Ayaqlarda əmələ gələn potensialın qiyməti ayaqlarla yerləbirləşdirici arasındakı məsafədən asılıdır.
Göstərilən vəziyyətdə əl ilə ayaqlar arasında yaranan potensiallar fərqi toxunma gərginliyi adlanır. Yerləbirləşdiricidən uzaqlaşdıqca toxunma gərginliyi də artır.
Addım gərginliyi. Yerləbirləşdiricidən və ya qırılıb yerə düşmüş xətdən yerə axan cərəyan radius üzrə bütün istiqamətlərdə yayılır. Ən böyük potensial yerləbirləşdiricinin yerə toxunduğu nöqtələrdə yaranır. Həmin yerdən uzaqlaşdıqca cərəyanın axmasına müqavimət azaldığı üçün potensialın qiyməti də azalır. Yerləbirləşdiricinin və ya qırılıb yerə düşmüş xəttin ətrafında 20 m radiuslu sahə cərəyanın yerdə axma zonasıdır. Cərəyanın yerdə axdığı zonada hərəkət edən insanın ayaqlarının toxunduğu nöqtələrdə potensiallar müxtəlif olduğu üçün o, gərginlik altına düşmüş olur. Cərəyanın yerdə axma zonasında ayaqlar arasında (0,8 m) əmələ gələn potensiallar fərqi addım gərginliyi adlanır. İnsan elektrodun torpağa toxunduğu yerə nə qədər yaxın olarsa, addım gərginliyinin qiyməti və zədələnmə təhlükəsi də artır. Addım gərginliyi zonasına düşmüş şəxs ayaqlarını cəld birləşdirməli, qısa addımlarla və ya cüt ayaqlı sıcrayışlarla və ya tək ayaqla hoppana-hoppana oradan çıxmalıdır.
İri mal-qaranın qabaq və arxa ayaqları arasındakı məsafə böyük olduğundan, insana nisbətən onların zədələnmə təhlükəsi daha yüksəkdir.(at, inək və s.)
Elektrik zədələnməsində insanın bədəninin müqavimətinin də böyük rolu var. İnsan bədəninin müqaviməti sabit olmur. Bu bir sıra amillərdən asılıdır. Yəni, dərinin buynuz təbəqəsinin qalınlığından, dərinin vəziyyətindən (zədəli, quru, nəm, təmiz və s.), əsəb gərginliyinin vəziyyətindən və s. asılıdır. İnsan bədəninin müqavimətini müəyyən edən əsas amil dəri örtüyüdür. Dərinin üst qatı izolyator rolu oynayır, insan bədəninin ümumi müqaviməti 1000 Om qəbul edilir. İnsan bədəninin bu müqaviməti onun cinsindən, yaşından, kütləsindən, əhvali – ruhiyyəsindən və fiziki sağlamlığından asılıdır. Tam sağlam, fiziki cəhətdən möhkəm adamlar elektrik cərəya­nının zərbələrinə xəstə və zəif adamlardan daha çox davamlıdırlar. Müəyyən edilmişdir ki, cərəyanın təsiredici qiyməti kişilərdə qadınlara nisbətən 1,5 dəfə yuxarıdır. Dəri, ürək – damar sistemi, daxili sekresiya orqanları, ağciyər, əsəb xəstəliklərinə və başqa xəstəliklərə tutulmuş adamlar elektrik cərəyanına daha həssas olurlar.
Buna görə təhlükəsizlik texnikası qaydalarında elektrik qurğu­larına xidmət üçün heyətin sağlamlığa görə seçilməsi nəzərdə tutulur.