Mühazirə Ali məktəb pedaqogikasının predmeti, kateqoriyaları və tədqiqat metodları

6. Distant təlim texnologiyaları
Distaııt təlim deyərkən, əhalinin geniş təbəqələri üçün ölkə daxilində və xaricdə xüsusi informasiya - təhsil şəraitinin yaradılması başa düşülür. Kompleks təhsil xidmətlərinə əsaslanan distant təlim məsafədən (telekommunikasiya, kompüter, elektron poçtlar, sputnik televiziya, radio, kompüter və internet əlaqələr və s.) təlim informasiyası mübadiləsi vasitəsilə həyata keçirilir. inkişafetdirici təlim texnologiyalarıfasiləsiz təhsil formalarından biridir və insanın təhsil və informasiya almaq hüquqlarını reallaşdırır, ölkə daxilində vətəndaşların təhsil imkanlarım genişləndirir. Distant təlim məktəbliyə, tələbəyə, işsizlərə, hərbi və hüquqi şəxslərə, aparıcı universitetlərin, institutların, ixtisasartırma və ixtisasdəyişmə mərkəzlərinin elmi və təhsil potensialından faydalanmağa imkan verir. Distant təlim əsas fəaliyyət və təhsillə yanaşı, əlavə təhsil üçün şərait yaradır. Distant təlim sistemi müxtəlif səviyyələrdə təşkil olunur;
• Qlobal (xalqlararası və federal) distant təlim sistemləri və onların təminatı.
• Regional distant təlim sistemləri və onların təminatı.
• Lokal distant təlim sistemləri və onların təminatı.
Distant təlimin təşkili istiqamətləri aşağıdakılardır:
• Distant təlimin konseptual aspektləri.
• Distant təlimin didaktik aspektləri.
• Distant təlimdə testləşdirmə.
• Distant təlim şəraiti və texnologiyaları.
• İnformasiyaların verilməsi qaydaları.
• Kommunikasiya formaları.
Bütün dünyada distant tgəlimi reallaşdırmaq məqsədilə tədris proqramlarının transiyasiyasından geniş istifadə olunur. Bu zaman geniş auditoriya üçün müxtəlif təlim idrak proqramları, mühazirələr nümayiş etdirilir. Distant təlimin bu formasından iqtisadi, hüquqi, ekoloji, elmi, mədəni və digər biliklərin əldə edilməsində istifadə olunur. «Qlobal mühazirə zalı», «Dünya universiteti», «Xalqlararası elektron universitet)) və digər distant təlim sistemləri bütün dünyada geniş yayılmışdır. Bu elektron sistemlər dünyanın müxtəlif yerlərində yaşayan insanlar arasında ünsiyyət yaratmağa, insan həyatının müxtəlif sferaları haqqında biliklər mübadiləsi və diskussiya təşkil etməyə şərait yaradır. Distant təlimin regional sistemləri ayrıca götürülmüş region daxilində, regionun xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla, təhsil vəzifələrini həyata keçirir. Həmin sistem federal distant təlim sisteminin tərkib elementidir. Bu səbəbdən də. regional sistemlər yaradılarkən, konkret dövlət təhsil standartlarının tələbləri nəzərə alınmalıdır. Lokal distant təlim sistemi bir şəhər, yaxud bir universitet çərçivəsində hər hansı professional bilik .sahəsi çərçivəsində reallaşdırılır. Distant təlim sisteminin əsas vasitəsi telekommunikasiya sistemidir. Bunlar aşağıdakı vəzifələrin həllinə yönəlir:
• zəruri tədris və tədris-metodik materialın təmin edilməsi;
• öyrədən və öyrənən arasında əks-əlaqənin yaradılması;
• distant təlim sistemi daxilində idarəetmə informasiyası mübadiləsi;
• xalqlararası informasiya şəbəkəsinə qoşulmaq.
Respublikamızda distant təlim sistemini formalaşdırmaq üçün, birinci, interaktiv sputnik televiziyası yaradılmalıdır. O, mərkəzi və regional tədris telestudiyalarından ibarət olmalı və sputnik kanalları ilə birləşməlidir. İkincisi, regionlarda ali məktəb kompüter telekommunikasiya sistemlərinin (RUNNET, UNJCOR, RELARN) inkişafını və onların inteqrasiyasını təmin etmək lazımdır. Üçüncüsü, respublika daxilində mövcud olan sahə ilə distant təlim sistemlərinin əlaqəsi təmin edilməlidir. Dördüncüsü, kompüter telekommunikasiya üçün müvafiq təlim xarakterli informasiya ehtiyatlarının sistemini yaratmaq və nəhayət, ən başlıcası, elektron kitabxanalar sistemini inkişaf etdirmək lazımdır.
Kütləvi auditoriya üçün nəzərdə tutulan distant təlim formasından başqa ünvan xarakterli mühazirə və məşğələləf sistemi də mövcuddur. Bu halda müvafiq kursu bitirən şəxs imtahan verib, müvafiq diplom, sertifikat və ya başqa sənəd ala bilər.
Distant təlim texnologiyası dedikdə, insanın müəyyən bilikləri müstəqil surətdə əldə etməsinə, habelə bu prosesə nəzarət etməyə imkan verən metod, forma və vasitələrin məcmusu başa düşülür. Distant təlim texnologiyası aşağıdakı vəifələrin həllini təmin etməlidir:
• təhsilalanlara öyrənilən materialın əsas məzmununu çatdırmaq.
• öyrənən və öyrədənlərin interaktiv qarşılıqlı münasibətini təmin etmək;
• tədris materialının müstəqil surətdə mənimsənilməsi üçün əlverişli şərait yaratmaq;
• qiymətləndirmə. Dünya praktikasında bu vəzifələrin həllini təmin edən texnologiyalar aşağıdakılardır;
• Tədris və digər çap materialının təqdim edilməsi.
• Öyrənilən materialların kompüter telekommunikasiya vasitəsilə göndərilməsi.
• Kompüter telekommunikasiya vasitəsilə diskussiya və seminarlar keçirilməsi.
• Videoplyonka.
• Milli və regional televiziya və radiostansiyalar vasitəsilə tədris proqramlarının transiyasiyası.
• Kabel televiziyası.
• Səsli poçt.
• İkitərəfli videokonfrans.
• Birtərəfli videotransiyasiya və telefonla əks-əlaqə.
• Lazer disklərində kompüter elektron dərsliklər, yaxud elektron dərsliklər.
Distant təlim texnologiyasının mühüm tərkib elementləri aşağıdakılardan ibarətdir:
- tədris və digər çap materiallarının kompüter telekommunikasiya vasitəsilə göndərilməsi;
- milli və resgional televiziya və radiostansiyalar vasitəsilə tədris proqramının translyasiyası;
- səsli poçt, internet, elektron poçtu vasitəsilə müəllim və tələbə arasında sinxron ünsiyyətin yaradılması;
- video distant təhsilin mühüm vasitəsidir (videoplyonka, videokonfrans). Distant təlim texnologiyasında qeyd edilən ünsürlərdən kompleks şəkildə istifadə olunur.