Mühazirə GİRİŞ Qısa tarixi arayış

Düzbucaqlı və silindrik dəmirbeton neft çənlərinin qabarit ölçüləri
Cədvəl 8.9.

Çənin həcmi, m^3	Düzbucaqlı çən, mm				Silindrik çən, mm
	uzunluğu	eni	hündürlüyü	diametri			hündürlüyü
50	6000	3000	3600	6000		1800
100	6000	6000	3600	6000		3600
250	12000	12000	3600	9000		3600
500	-	-	-	12000		4800
1000	12000	18000	4800	18000		4800
2000	18000	24000	4800	24000		4800
3000	24000	30000	4800	30000		4800
5000	-	-	-	42000		4800
6000	36000	36000	4800	30000		7800
10000	48000	48000	4800	42000		7800
20000	66000	66000	4800	54000		9000
30000	78000	84000	4800	66000		9000
40000	96000	90000	4800	78000		9000

Hazırda həcmi 50, 100, 250, 1000 və 2000 m³olan düzbucaqlı dəmirbeton çənləri tünd neft məhsullarını, qalanları isə suyu saxlamaq üçün istifadə olunur. Həcmi 1000, 3000, 5000, 10000, 20000, 30000 və 40000 m³ olan silindrik dəmirbeton çənləri neft saxlamaq üçün həcmi 1000, 3000, 50000, 10000 və 20000 m³ olan çənlər isə neft məhsullarını (mazutu) saxlamaq üçün istifadə olunur. Silindrik dəmirbeton neft çənləri konstruktiv xüsusiyyətlərinə görə iki qrupa ayrılır:

-govdəsi, monolit dibi va yığma örtüyü birlikdə əvvəlcədən gərginlikli çənlər,
- ancaq gövdəsi əvvəlcədən gərginlikli çənlər
Hər iki qrup dəmirbeton çənlər mololit dibdən, yığma silindrik gövdədən və yığma örtükdən ibarətdir. Hər iki qrup çənlər arasında konstruktiv fərqlər vardır. Çənin monolit dəmirbeton dibi əsasən qalınlığı 100 mm olan betondan, qalınlığı 50 mm olan quru qum qatından, bitümlu perqament qatlarından ibarət maye buraxmayan qatdan və monolit dəmirbeton örtükdən ibarətdir. Çənin dibinin kənarlarının gövdənin divarları ilə birləşən hissəsinin qalınlığı 600 mm-ə qədər artırılır.
Çənin örtüyü ayrı-ayrı tirlər üzərində qoyulmuş lövhələrdən ibarətdir. Onlar trapes formasında olub ölçüləri 3000 x 2120 x 5900 mm, qalınlıqları isə 120 mm-dir. Örtüyün ortasında diametri 6700 mm olan dairəvi lövhə 4 ədəd mərkəzi sütunlar üzərində oturdulur. Sonra isə onların üzərində armature yerləşdirilir. Və beton tökülür. Növbəti sütnlar üzərinə tirlər qoyulur, onların üzərinə isə lövhələrin bir tərəfi, digər tərəfi isə mərkəzi lövhənin üzərinə bərkidilir.
Tirlərin uzunluqları 6 m-dir. Tirlər sütunlara qaynaqla birləşdirilir. Örtüyün lövhələrinin üzəri bütöv sintetik polimer materialla xalça kimi örtülür ki, du da onun hermetikliyini temin edir. Dəmirbeton çənlərin gövdəsinin divarı (şəkil 8.28) əsasən həlqəvi armaturla 3 sıxılaraq əvvəlcədən gərginlik yaradılan armaturlu 2 beton özəkdən 1, armature 3 korroziyadan qorumaq üçün xarici beton örtükdən 4 və neft sızmasının qarşısını almaq üçün daxili mühafizə ekranından 5 ibarətdir.


Mühazirə 14. Boru kəmərlərinin yeraltı və atmosfer
korroziyalarından qorunması.

Boru kəmərlərinin layihələndirilməsi, çəkilməsi (tikintisi) zamanı, kəmərin qurğularının və boruların özüllərinin ətraf mühitin təsirindən qorunması məsələləri öz həllini tapmalıdır. Boru kəmərləri yeraltı və yerüstü (tökmədə) çəkilərkən erroziyaya qarşı mübarizə tədbirləri kimi yeraltı materiallardan istifadə olunur. Yeraltı boru kəmərləri ilə kəsişmə yerində subasmayan sahillərin bərkidilmə səviyyəsinin qaşı, 50 ildən bir baş verə biləcək daşqın səviyyəsindən və eləcə də sahilə çırpılan dalğaların təsirindən 0,5 m yuxarıda olmalıdır.

Su basan sahillərin yamaclarından başqa digər hissələrində 1-5 m uzunluğunda yamaclara birləşən sahələr bərkidilməlidir. Sahillərin bərkidilən zolaqlarının eni geoloji və hidrogeoloji şəraitdən asılı olaraq layihə əsasında tapılır. Boru kəmərlərinin trassası sürüşmə rayonlarından keçərsə, ətraf mühitin və kəmərin mühafizəsi üçün borular dayaq üstü (çalınma, qazma – çalınma svaylar və dirəklərlə) keçirilməlidir. Boru kəmərinin trassasına yaxınlıqdakı ərazilər erroziyaya uğramış və çatlarla əhatə olunmuş haldadırsa, həmin sahələr kəmərin çəkilişindən qabaq möhkəmləndirilir. Bununla da gələcəkdə ətraf mühitin qorunması üçün qabaqlayıcı tədbirlər görülmüş olur.
Boru kəmərlərinin konkret çəkilmə və istismarı şəraitindən asılı olaraq onların korroziyadan müdafiə örtükləri iki tipdə tətbiq olunur: gücləndirilmiş və normal. Müdafiə örütüyünün gücləndirilmiş tipi 1020 mm diametrli və istənilən diametrli döşənmə boru kəmərlərində aşağıdakı qaydada tətbiq edilə bilər: