MƏDƏNI NITQIN ETIKETLƏRI
Adamlar onları əhatə edənlərlə ünsiyyətdə müxtəlif məqsədlərlə əksəriyyətin işlətdiyi bir sıra ifadələrdən istifadə edirlər ki, onların böyük bir qismini mədəni danışığın etiketləri təşkil edir. Etiket fransızca etiquette -sözündən olub mənası mərasim, təsrifat deməkdir. Vaxtilə monarx saraylarında, diplomatik dairələrdə və s,-də davranış qaydaları etiket adlanırdı. Hal-hazırda hər hansı bir cəmiyyətdə qəbul edilmiş davranış və nəzakət formalarına da etiket deyilir. Xalqımızın milli təfəkkürünə, etnoqrafıyasına, milli ənənələrinə uyğun işlənilən bu ifadələr, hazır nitq modelləri bütün hallarda adamları razı salır, onlarda xoş ovqat yaradır, müsahibin fəaliyyətini istiqamətləndirir, səmimiyyətdə qarşılıqlı anlaşmanı təmin edir. Dilimiz belə ifadələrlə zəngindir. Biz, adamların gündəlik nitq fəaliyyətində onların dünyagörüşü, savad dərəcəsi, dilə şüurlu münasibətindən irəli gələn rəngarəng ifadələri tez-tez eşidirik. Müxtəlif nitq situasiyalarında (məsələn, müraciət, görüşmə, ayrılma, yolasalma, təbrik, alqış, telefon danışığı və s.) istifadə olunan belə söz, ifadə və cümlələrdən bir neçəsini nümunə göstərək:
-Kömək etmək, qulluq qöstərmək məqsədilə: İcazə verin kömək edim; siz əziyyət çəkməvin; bunu mən edərəm; Qulluğunda olum; Köməyə ehtiyacanız varmı?, Mən sizi esidirəm; Sizə nə kömək edə bilərəm?; Nə buvurursunuz və s.
- İş qördürmək, soruşmaq, üzrxahlıq etmək məqsədilə: Əgər mümkünsə; zəhmət olmasa; vaxtınız varsa; imkanınız olsa; sizə əziyyət olacaq; lütfən söyləyin; üzr istəvirəm; əvvəlcədən minnətdarlıqımı bildirirəm və s.
-Razı olmaq məqsədilə: Razıyam; Etiraz etmirəm; Sizinlə şərikəm; Xoşuma qəlir; Çox sadam; Minnətdaram; Məmnunivvətlə; Xosdur; Baş üstə; Arxavın olun; Sizi unutmaram: Sizinlə işləmək mənim üçün bövük şərəfdir; və s.
- Etiraz etmək, razılıq verməmək məqamınd: Bu məni təmin etmir; Etirazımı bildirirəm; Etiraz edirəm: Sizin fikrinizlə sərik deviləm; Mən başqa cür düsünürəm: Bu mənim xosuma qəlmir; Belə etməvin; Bu, ürəvimcə deyil və s.
Dostları ilə paylaş: |
