Qədim mütəfəkkirlər tarixin ümumdünya xarakterini anlamaqdan uzaq idilər. Məsələn, antik dövrün tarixçiləri yunan və roma dünyasını bütün yerdə qalan dünyadan ayırır və bu vəhşi dünyaya qarşı qoyurdular. Orta əsrlərdə xristian ilahiyyatçıları bu nöqsanı aradan qaldırıb, onu başqası ilə əvəz etdilər. Onların baxışlarına görə tarix ilahi qüvvənin niyyətinin həyata keçməsi və insanın fövqündə duran xüsusi bir layihənin reallaşmasıdır. Bundan əlavə, onlar belə hesab edirdilər ki, tarix yalnız xristian xalqlarına aiddir. Bütün qalan bəşəriyyət tarixdən kənardadır. Görkəmli ilahiyyatçı Avqustin (354- 430) tarixi dini- ilahiyyat baxımından mənalandıraraq, onu aşağıdakı altı dövrə ayırmışdır: 1) Adəmdən su basqınına qədərki dövr, 2) su basqınından İbrahimə qədərki dövr; 3) İbrahimdən Davuda qədərki dövr; 4) Davuddan Babilistan çarlığına qədərki dövr; 5) o vaxtdan İsaya qədərki dövr; 6) İsadan Qiyamət gününə qədərki dövr. Bu dövrlər insanın keçdiyi yaş mərhələlərinə (körpəlik, uşaqlıq, yeniyetmə, gənclik, ahıllıq və qocalıq) uyğun gəlir. Göründüyü kimi Avqustin xristianlıq mərhələsini tarixin başa çatması dövrü kimi səciyyələndirir. Bu mərhələlərin bir- birini əvəz etməsinin səbəbini o ilahi qüvvədə görüldü. O, göstərirdi ki, tarix şeytan (qaranlıq) ilə alahın (işığın) qarşılıqlı mübarizəsini nümayiş etdiıir. İşığın labüddən qələbəsi məhz tarixin mənasını müəyyən edir. Onun təlimində şərqin mistik ideyalarının təsiri aydın görünür. Səciyyəvi cəhət budur ki, Avqustin cəmiyyətin inkişafının guya dairə üzrə getdiyi haqqında antik fikirləri rədd edirdi. Bu mənada onu tarixi tərəqqi ideyasının əsasını qoyanlardan biri hesab etmək olar.
İntibah dövrü fəlsəfəsində ümumdünya tarixi prosesinin yeni anlamı işlənib hazırlandı. Bu dövrdə başqa məsələlərdə olduğu kimi, tarixə münasibətdə də humanist səpki əsas yer tuturdu.
Yeni dövrdə mexanikanın və riyaziyyatın inkişafı belə bir fikri gətirib çıxartdı ki, cəmiyyətin özü də mexaniki aqreqatdır.
