Mühazirə mətnləri Bakı - 2015
Resurslar və hazır məhsullar bazarı
Yüklə 0,93 Mb.
|
|
Resurslar və hazır məhsullar bazarı
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində iqtisadi resurslar (torpaq, əmək, kapital, sahibkarlıq qabiliyyəti, elm-bilik, məlumat-informasiya imkanları) və cəmiyyətin hazır məhsullar bazarının fəaliyyət xüsusiyyətləri öz səciyyəvi cəhətlərinə görə fərqlənirlər. Müasir dünyanın təsərrüfat həyatı əsasən bazar münasibətləri (mülkiyyət, şəxsi maraq, azad sahibkarlıq fəaliyyəti, bazar rəqabəti, dəyişkən qiymət sərbəstliyi) və “nə istehsal etməli, nə qədər istehsal etməli” iqtisadi sisteminin prinsipləri üzərində qurulduğundan, onun konkret iştirakçılarının (subyektlərinin) qarşılıqlı əlaqələrini aydınlaşdırmaq zəruridir. Bazar münasibətləri iqtisadi sistemi şəraitində, bazarın subyektlərindən biri sayılan müasir dövlətin ölkənin daxili-xarici iqtisadi-ticarət əlaqələrindəki rolu nəzərə alınmasa, burada 2 əsas qrup – ev təsərrüfatları və müxtəlif şirkətlər həlledici qərarlar qəbul edib, mühüm rol oynayırlar. Oma görə də hər ölkənin milli iqtisadiyyatın iki bazar:
iqtisadi resurslar (torpaq, əmək, kapital, sahibkarlıq qabiliyyəti) bazarı; hazır məhsullar-xidmətlər bazarı fəaliyyət göstərir. Əmtəə-xidmətlər və pulun fasiləsiz hərəkəti sayəsində bazarda baş verən çoxsaylı sövdələşmələr, yaxud mübadilə nəticəsində ev təsərrüfatları müəyyən istehsal amillərini (məsələn, iş qüvvəsini, kapitalını, torpağını, sahibkarlıq qabiliyyətini) resurslar bazarına çıxarır. Bu mübadilə alqı-satqı nəticəsində əldə etdiyi pul gəlirini ev təsərrüfatları (ailə) öz müxtəlif təyinatlı sosial-iqtisadi, mədəni-intellektual tələbatlarının ödənilməsinə sərf edirlər. Bu mənada bazar münasibətləri iqtisadi sistemində ev təsərrüfatları həlledici əhəmiyyət daşıyaraq, bütövlükdə onun fəaliyyətini şərtləndirir. Öz növbəsində ev təsərrüfatlarından aldıqları resursların kombinasiyası əsasında müxtəlif təyinatlı əmtəələr istehsal edən və xidmətlər göstərən şirkətlər, birliklər, transmilli korporasiyalar (TMK) isə bazarı, alıcıların ehtiyac, habelə zövqünə uyğun məhsullarla fasiləsiz surətdə təmin edirlər. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində ölkənin təsərrüfat həyatının bir tərəfində onu iqtisadi resurslarla təmin edənlər - ev təsərrüfatları, digər tərədən isə bu iqtisadi resurslar və istehsal prosesində onun amilinə çevrilən şərtlər əsasında müxtəlif məhsullar hazırlayan, xidmətlər göstərən kiçik, orta, iri, nəhəng tipli şirkətlər durur. Maraqlıdır ki, bu ikitərəfli münasibətlər sistemində ev təsərrüfatlarının və şirkətlərin oynadıqları rol, yerinə yetirdikləri vəzifələr (funksiyalar) müxtəlif, həm də dəyiş-kəndir. Belə ki, müəyyən mərhələdə resurslar bazarında həmin əmtəə-xidmətlərin mülkiyyətçiləri, sahibləri olan ev təsərrüfatları (ailələr) konkret satıcı, öz malını təklif edən kimi çıxış etdiyi halda, şirkətlər alıcı rolunu oynayırlar. Lakin istehsal başa çatdıqdan sonrakı mərhələdə, hazır məhsullar bazarında artıq əks proseslər baş verir. Bu halda şirkətlər əmtəə-xidmətlərin satıcısı rolunu oynayır, ev təsərrüfatları isə öz ehtiyac, tələbat və imkanlarına görə həmin məhsulların alıcısına çevrilirlər. Başqa sözlə, bu halda dəyərlərin mübadiləsi və rolların dəyişməsi (transformasiyası) prosesi baş verir. Dünən resurslar bazarında satıcı olan ev təsərrüfatları, hazır məhsullar bazarında po-tensial alıcıya çevrilir. Əksinə, bu gün hazır məhsullar ba-zarında satıcı rolunu oynayan müxtəlif şirkətlər, sabah öz istehsal proseslərini davam etdirmək üçün resurslar bazarında alıcı kimi çıxış etməlidir. Deməli, “hər şey axır, hər şey dəyişir”, bazarda əmtəə-xidmətlərin və pulun əldən-ələ keçərək davam edən fasiləsiz hərəkəti, onun fəaliyyətini təmin edir.
Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|