Tərbiyədə nikbinlik prinsipi. Bu prinsip insana nikbin nəzərlə yanaşmağı,
onun
qüvvəsinə, gələcəyinə inam bəsləməyi nəzərdə tutur. Bu halda insanda təkmil-
ləşməyə, özünütərbiyəyə həvəs oyanır. Əksinə, insana bədbin nəzərlə yanaşdıqda
onda ruh düşgünlüyü yaranır, öz nöqsanları ilə mübarizə aparmaq əzmi azalır.
Tərbiyəçi insana dəyişməz varlıq kimi baxmamalı, ona
pedaqoji möhür (“Sən-
dən adam çıxmaz”, “Tənbəl”, “Yalançı” və s.) vurmamalıdır. Bu, tərbiyə və yeni-
dəntərbiyə işini çətinləşdirir.
Nikbinlik prinsipi insanın
keçmişinə yox, bu gününə və sabahına baxmağı nə-
zərdə tutur. İnsanın keçmiş qüsurunu üzünə vurmaq onu daha da korlayır, öz səhv-
lərini aradan qaldırmağa mane olur.
Nikbinlik prinsipi insanın
müsbət cəhətlərinə istinad etməklə mənfi cəhətlərini
aradan qaldırmaqda özünü göstərir. Hər bir insanda müsbət cəhətlər vardır.
Tərbiyəçinin vəzifəsi bu müsbət cəhətləri axtarıb tapmaq və onlara əsaslanmaqla
insanın nöqsanlı cəhətlərini aradan qaldırmaqdan ibarətdir.
Tərbiyədə hörmət və tələbkarlığın vəhdəti prinsipi. Bu prinsip insana mü-
nasibətdə ona həm hörmət etməyi, həm də tələb etməyi nəzərdə tutur. Tələbəyə hör-
mət etmək ona bir insan kimi yanaşmaq, qayğı göstərmək, etibar etmək, onun şəxsi
ləyaqət hissini gözləmək deməkdir.
İnsana hörmət etmək heç də ona güzəşt etmək, nöqsanlarına göz yummaq demək
deyildir. Hörmət tələblə sıx bağlıdır: tələbkarlıq insanı nöqsanlardan xilas olmağa
gətirib çıxarır, nöqsanların kök salmasına imkan vermir.
Lakin birtərəfli hörmət və birtərəfli tələb lazımi nəticə vermir: birinci halda in-
san ərköyün, şıltaq, xudbin böyüyür, ikinci halda isə onun xarakterində kobudluq,
sərtlik, laqeydlik kimi mənfi keyfiyyətlər formalaşır. Buna görə də tərbiyədə
hörmət və tələbkarlığı birləşdirmək lazımdır: tərbiyədə ana nəvazişi ilə ata tələbkarlığı
uzlaşdıqda daha yaxşı nəticə əldə edilir.
91
