Mühazirə mətnləri Tərtibçilər: Məcid İsmixanov, Rəfiqə Bəxtiyarova

Fakültəyə
 
rəhbərlik
.
Fakültə
ali
məktəbin
tədris
,
elm
və
inzibati
bölməsi
kimi
müəyyən
sahə
(
yaxud
yaxın
sahələr
) 
üzrə
mütəxəssis
hazırlığını
həyata
keçi-
rir
.
Fakültə
ali
məktəbin
Elmi
Şurası
tərəfindən
yaradılır
.
Müəyyən
ixtisas
və
ya
istiqamətlər
üzrə
tələbələrin
sayı
(
bakalavriat
və
magistratura
pillələrində
birlikdə
)
300
nəfərdən
çox
(
bundan
200
nəfərdən
çoxu
əyani
şöbədə
)
olduqda
fakültə
yaradılır
. 
Fakültəyə
mövcud
qaydada
seçilmiş
və
rektorun
əmri
ilə
təsdiq
olunmuş
dekan
rəhbərlik
edir
. 
Tələbələrin
sayı
100 
nəfərdən
çox
olduqda
fakültə
daxilində
müvafiq
şöbələr
(
əyani
,
qiyabi
,
bəzən
axşam
şöbələri
,
ayrı
-
ayrı
ixtisaslar
üzrə
125

---

şöbələr
) 
yaradıla
bilər
.
Dekan
fakültənin
profilinə
uyğun
mütəxəssis
, 
həmin
sahədə
tanınmış
alim
, 
təc-
rübəli
müəllim
,
tədris
-
tərbiyə
işini
yaxşı
bilən
təşkilatçı
,
nüfuzlu
şəxsiyyət
olmalıdır
. 
Dekan
fakültədə
tədris
-
tərbiyə
, 
elmi
işlərin
vəziyyətinə
, 
tədris
planları
və
proqramlarının
,
elmi
-
tədqiqat
planlarının
yerinə
yetirilməsinə
,
tələbələrlə
tərbiyə
işlərinin
düzgün
qurulmasına
,
fakültədə
sağlam
mənəvi
-
psixoloji
mühitin
yaradılmasına
ümumi
rəhbərlik
edir
və
rektorluq
qarşısında
cavabdehlik
daşıyır
.
Dekan
fakültə
Elmi
Şurasına
sədrlik
edir
.
O
,
fakültədə
tədris
-
tərbiyə
işlərinin
gedişi
, 
istehsalat
və
pedaqoji
təcrübənin
təşkili
, 
fakültədə
fəaliyyət
göstərən
tədris
-
köməkçi
heyətin
öz
işinə
məsuliyyətini
artırmaq
istiqamətində
tədbirlər
həyata
keçirir
,
fakültədə
elmi
konfransların
işinə
rəhbərlik
edir
.
Ali
məktəbin
həyatı
ilə
bağlı
bütün
tədbirlərdə
fakültəni
təmsil
edir
.
O
,
dekan
 
müavinləri
 
ilə
birlikdə
fəaliyyət
göstərir
, 
onların
işinə
istiqamət
verir
. 
Dekanın
bir
və
ya
bir
neçə
müavini
ola
bilər
:
tədris
işləri
üzrə
müavin
(
I
müavin
),
elmi
işlər
,
magistratura və
qiyabi
təhsil
üzrə
müavin
, 
humanitar
məsələlər
üzrə
müavin
və
s
. 
Hər
bir
dekan
müavini
öz
sahəsi
üzrə
işlərə
bilavasitə
rəhbərlik
edir
və
dekan
qarşısında
məsuliyyət
daşıyır
.
Dekan
müavinləri
ayrı
-
ayrı
sahələr
üzrə
işlərə
bilavasitə
rəhbərlik
etsələr
də,
fakültədə
bütün
işlərin
vəziyyəti
üçün
əsas
məsuliyyət
dekanın
üzərinə
düşür
.
Dekan
tədris
-
tərbiyə
və
elmi
işlərə
rəhbərliyi
kafedra
müdirləri
ilə
sıx
əmək-
daşlıq
şəraitində
, 
onların
fəal
iştirakı
ilə
həyata
keçirir
.
Kafedraya
 
rəhbərlik
.
Kafedra
ali
məktəbin
əsas
tədris
-
elmi
struktur
bölməsi
olub
, 
bir
və
ya
bir
neçə
yaxın
elm
sahəsi
(
fənlər
) 
üzrə
tədris
-
metodik
, 
elmi
-
tədqiqat
və
tərbiyə
işlərini
bilavasitə
həyata
keçirir
. 
Kafedralar
, 
bir
qayda
olaraq
, 
müvafiq
fakültələr
tərkibində
yaradılır
. 
Bəzən
bir
çox
fakültəyə
xidmət
edən
ümumi
univer-
sitet
(
qeyri-ixtisas
)
kafedraları
da
fəaliyyət
göstərir
.
Kafedranın
yaradılması
üçün
müəyyən
fənn
üzrə
minimum
3000 
saat
tədris
yükü
və
azı
3 
nəfər
elmi
adı
və
də-
rəcəsi
olan
mütəxəssis
müəllim
olmalıdır
(
Bu
zaman
kurs
və
buraxılış
işləri
,
məqbul
və
imtahanlar
,
məsləhətlər
,
dissertasiya
işlərinə
rəhbərlik
üçün
ayrılan
saatlar
nəzərə
alınmır
).
Tədris
yükü
10000
saatdan
az
olduqda
eyni
adda
,
126

---

yönümdə
olan
fənlərin
müxtəlif
bölmələri
üzrə
kafedraların
yaradılmasına
yol
verilmir
.
Kafedraya
elmi
dərəcəsi
və
elmi
adı
olan
kafedra
 
müdiri
rəhbərlik
edir
.
Kafedra
müdirinin
ayrı
-
ayrı
sahələr
(
tədris
,
elm
,
tərbiyə
və
s
.)
üzrə
ictimai
əsas-
larla
müavinləri
olur
.
Kafedranın
fəaliyyəti
ilə
bağlı
məsələlər
vaxtaşırı
olaraq
(
adətən
, 
həftədə
bir
dəfə
) 
keçirilən
kafedra
iclaslarında
müzakirə
edilərək
müvafiq
qərarlar
qəbul
olunur
.
Kafedra
aşağıdakı
vəzifələri
yerinə
yetirir
:
-
mühazirələrin
və
praktik
məşğələlərin
keçirilməsi
,
kurs
və
buraxılış
işlərinə
,
istehsalat
və
pedaqoji
təcrübəyə
rəhbərlik
;
-
tədris
proqramları
,
dərslik
v
ə
dərs
vəsaitlərinin
,
tədris
-
metodik
vəsaitlərin
hazırlanması
;
-
elmi
-
tədqiqat
işlərinin
yerinə
yetirilməsi
, 
elmi
konfransların
keçirilməsi
, 
elmi
-
tədqiqat
işlərinin
nəticələrinin
nəşri
və
tətbiq
edilməsi
;
-
tələbə
elmi
işlərinə
rəhbərlik
, 
tələbə
elmi
konfranslarının
keçirilməsi
;
-
elmi
-
pedaqoji
kadrların
hazırlanması
;
-
tələbələrlə
tərbiyə
işlərinin
aparılması
;
-
fənnin
tədrisi
keyfiyyətinin
yüksəldilməsi
, 
tədrisin
gedişi
və
nəticəsinə
nəzarət
edilməsi
;
-
kafedra
əməkdaşlarının
ixtisasartırması
,
elmi
-
nəzəri
və
pedaqoji
hazırlığının
yüksəldilməsi
, 
vaxtaşırı
olaraq
tədris
və
elmi
fəaliyyətlə
bağlı
hesabatların
müzakirə
edilməsi
və
s
.
Kafedrada
müvafiq
fənn
(
fənlər
) 
üzrə
tədris
planında
ayrılmış
saatlara
uyğun
olaraq
hər
tədris
ilində
professor
-
müəllim
heyətinin
dərs
yükünün
bölgüsü
aparılır
,
mövzu
-
təqvim
planları
tərtib
və
təsdiq
olunur
. 
Kafedrada
tədris
olunan
fənlər üzrə
mühazirə
mətnləri
və
onların
elektron
variantları
hazırlanır
.
Kafedra
öz
işini
Təhsil
Nazirliyi
tərəfindən
təsdiq
edilmiş
Əsasnaməyə
və
ali
məktəbin
Nizamnaməsinə
əsasən
həyata
keçirir
.
4.
Ali
 
məktəbin
 
kollegial
 
orqanları
127

---

Ali
məktəbin
idarə
edilməsində
inzibati
rəhbərliklə
yanaşı
kolleqial
orqanlar
da
həlledici
rol
oynayır
.
Ali
məktəbin
kollegial
orqanlarına
rektorluq
,
ali
məktəbin
Elmi
Şurası
, 
fakültə
elmi
şuraları
, 
elmi
-
metodik
şuralar
daxildir
. “
Təhsil
haqqında
Azərbaycan
Respublikası
Qanunu”nda
göstərildiyi
kimi
(
maddə
30), 
dövlət
təhsil
müəssisəsinin
ali
idarəetmə
orqanı
elmi
və
pedaqoji
şuralardır
.
Ali
məktəbin
rektoru
Elmi
Şuranın
qəbul
etdiyi
qərarlar
əsasında
əmr və
sərəncamlar
verir
.
Rektor
ali
təhsil
müəssisəsinin
Elmi
Şurasında
,
dekanlar
isə
fakültə
elmi
şuraları
qarşısında
hesabat
verirlər
.
Ali
 
məktəbin
 
Elmi
 
Şurası
 
Təhsil
 
Nazirinin
əmri
ilə
təsdiq
edilmiş
«
Ali
mək-
təbin
Elmi
Şurası
haqqında
Əsasnamə
»
üzrə
fəaliyyət
göstərir
.
Elmi
Şuranın
tərkibinə
rektor
(
sədr
), 
prorektorlar
, 
dekanlar
, 
fakültə
elmi
şuralarında
ali
məktəbin
Elmi
Şurasına
seçilmiş
kafedra
müdirləri
,
elmi
katib
,
ali
məktəbin
tərkibində
fəaliyyət
göstərən
elmi
-
tədqiqat
institutlarının
direktorları
, 
idarə
və
şöbə
müdirləri
,
azad
həmkarlar
birliyinin
və
tələbə
gənclər
təşkilatının
sədrləri
daxildir
.
Ali
məktəbin
Elmi
Şurası
geniş
səlahiyyətlərə
malikdir
.
O
,
ali
məktəb
həya-
tının
ən
vacib
məsələlərini
müzakirə
edib
, 
müvafiq
qərarlar
qəbul
edir
. 
Bu
məsə-
lələrə
aşağıdakılar
daxildir
: 
-
Elmi
Şura
ali
təhsil
müəssisəsinin
Nizamnaməsini
qəbul
edir
, 
lazım
gəldikdə
orada
dəyişikliklər
aparır
;
-
hər
il
ali
məktəbin
fəaliyyəti
haqqında
rəhbərliyin
hesabatını
, 
vaxtaşırı
olaraq
fakültə
dekanlarının
fakültədə
tədris
,
elmi
-
tədqiqat
və
tərbiyə
işləri
barədə
hesa-
batlarını
dinləyir
;
-
fakültələrin
,
kafedraların
və
ali
təhsil
müəssisəsinin
digər
struktur
bölmələ-
rinin
yaradılması
, 
ləğvi
, 
yenidən
təşkili
məsələlərini
həll
edir
;
-
kafedra
müdirlərinin
,
professorların
,
baş
elmi
işçilərin
seçkisini
keçirir
və
zəruri
olduqda
onların
tutduqları
vəzifələrdən
vaxtından
əvvəl
azad
olunmaları
məsələlərinə
baxır
;
-
təhsil
müəssisəsi
əməkdaşlarını
elmi
adlara
, 
mükafat
və
təltiflərə
təqdim
edir
;
-
ali
təhsil
müəssisəsini
n maliyy
ə və təsirrüfat fəaliyyətinin nəticələrini
128

---

müzakirə
edir
və
s
.
Elmi
Şuranın
qərarları
rektorun
əmri
ilə
təsdiq
olunduqdan
sonra
qüvvəyə
minir
.
Ali
məktəbin
Elmi
Şurası
ilə
yanaşı
fakültələrdə
fakültə
elmi
şuraları
fəaliyyət
göstərir
.
Fakültə
 
elmi
 
şuraları
 
fakültəyə
ümumi
rəhbərliyi
həyata
keçirir
. 
Elmi
Şuranın
tərkibinə
dekan
(
sədr
), 
dekan
müavinləri
, 
fakültə
tərkibində
fəəaliyyət
göstərən
ka-
fedraların
müdirləri
,
elmi
katib
,
kafedra
iclaslarında
fakültə
elmi
şurası
üzvliyinə
seçilmiş
təcrübəli
müəllimlər
,
fakültə
azad
həmkarlar
və
tələbə
gənclər
təşkilat-
larının
nümayəndələri
daxil
olurlar
. 
Fakültə
elmi
şuraları
Təhsil
Nazirinin
əmri
ilə
təsdiq
olunmuş
«
Ali
məktəbin
fakültə
elmi
şurası
haqqında
Əsasnamə
»
üzrə
fəaliyyət
göstərir
.
Fakültə
elmi
şuraları
müəyyən
səlahiyyətlərə
malikdir
;
fakültənin
tədris
-
tərbiyə
, 
elmi
fəaliyyəti
ilə
bağlı
bir
çox
məsələləri
həll
edir
, 
müvafiq
qərarlar
qəbul
edir
. 
Fakültə
elmi
şuralarının
həll
etdiyi
başlısa
məsələlər
aşağıdakılardan
ibarətdir
:
-
fakültədə
tədris
-
metodik
,
elmi
-
tədqiqat
işlərinin
,
istehsalat
və
pedaqoji
təc-
rübələrin
, 
habelə
imtahanların
yekunlarının
müzakirəsi
;
-
fakültə
dekanının
seçkisi
, 
professor
-
müəllim
heyətinin
boş
yerlərə
seçkilərinin
keçirilməsi
;
-
fakültənin
professor
-
müəllim
heyətinə
müvafiq
elmi
adların
v
erilməsi üçün
ali
məktəbin
Elmi
Şurasına
müraciət
edilməsi
;
-
kafedraların
tədris
-
metodik
və
elmi
işləri
ilə
bağlı
hesabatlarının
müzakirəsi
;
-
fakültə
məzunlarından
doktoranturaya
qəbul
olunmaq
üçün
namizədlərin
təqdim
edilməsi
;
-
fakültədə
,
onun
nəzdində
olan
kafedralarda
maddi
-
texniki
təchizatla
bağlı
məsələlərin
müzakirəsi
və
müvafiq
qərarların
qəbul
edilməsi
və
s
.
Fakültə
Elmi
Şurasının
sədri
-
dekan
şuranın
qərarlarının
icrasını
müntəzəm
yoxladır
və
icranın
vəziyyəti
barədə
şura
üzvlərinə
məlumat
verir
.
Ali
məktəbin
, 
oradakı
tədris
, 
elmi
-
metodik
işlərin
idarə
olunmasında
ali
təhsil
129

---

müəssisəsində
və
fakültələrdə
yaradılan
elmi
-
metodik
 
şuralar
da
mühüm
rol
oyna-
yır
.
Bu
şuraya
nüfuzlu
alimlər
,
pedaqoji
-
metodik
cəhətdən
hazırlıqlı
,
təcrübəli
müəllimlər
daxildir
. 
Elmi
-
Metodik
Şuranın
üzvləri
kafedra
iclaslarında
irəli
sürülür
.
Fakültə
elmi
-
metodik
şuralarının
sədrləri
pedaqogika
, 
psixologiya
, 
metodika
sahə-
sində
yaxşı
hazırlığı
olan
səriştəli
alimlərdən
seçilir
. 
Onlar
fakültə
elmi
şuralarının
tərkibinə
daxil
olurlar
. 
Elmi
-
metodik
şuralar
tədrisin
elmi
-
metodik
cəhətdən
düzgün
təşkilinə
,
ayrı
-
ayrı
kafedralarda
nümunəvi
və
açıq
məşğələlərin
keçirilməsinə
,
onların
müzakirəsi
və
qiymətləndirilməsinə
,
mühazirə
mətnlərinin
və imtahan
bi-
letlərinin
və
ya
test
suallarının
düzgün
tərtibinə
nəzarət
edir
,
tədris
prosesində
qarşıya
çıxan
elmi
-
metodik
problemlərin
həllində
,
rektorluğa
təkliflər
hazırlanma-
sında
fəal
iştirak
edirlər
.
Şura
habelə
elmi
seminarlar
,
elmi
-
metodik
konfranslar
təşkil
edir
, 
tədris
-
metodik
vəsaitlər
, 
proqramlar
və
dərslikləri
müzakirə
edib
onları
nəşrə
tövsiyə
edir
.
Elmi
-
metodik
şuralar
professor
-
müəllim
heyətinin
öz
elmi
-
pe-
daqoji
səviyyəsini
artırması
, 
ixtisasartırma
kurslarından
keçmələri
istiqamətində
də
fəal
iş
aparır
.
Ali
məktəbə
səmərəli
rəhbərliyin
həyata
keçirilməsi
bütün
qüvvələrin
-
ali
təhsil
müəssisəsi
rəhbərliyinin
,
kollegial
orqanların
,
müəllim
və
tələbə
təşkilatlarının
qüvvələrini
birləşdirməkdən
, 
onların
əməkdaşlığını
təmin
etməkdən
çox
asılıdır
.
Sual
 
və
 
tapşırıqlar
1. 
Təhsilin
idarə
edilməsi
prinsipləri
hansılardır
?
2. 
Ali
təhsil
müəssisələrinin
struktur
bölmələrini
səciyyələndirin
.
3.
Ali
məktəbin
inzibati
rəhbərliyinə
kimlər
daxildir
?
Onların
vəzifələri
nədən
ibarətdir
?
4.
Fakültə
və
kafedralar
hansı
şərtlərlə
yaradılır
?
5.
Ali
məktəbin
kollegial
orqanları
hansılardır
?
6. 
Ali məktəbin Elmi
Şurasının
v
ə Elmi-Metodik Şurasının işi
nədən
ibarətdir
?
Ədəbiyyat
130

---

1. Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanunu. B., 2009.
2. Ali təhsil müəssisəsi haqqında Əsasnamə. B., 1995.
3. Ali məktəbin Nizamnaməsi. B., 2009.
4. Rüstəmov F., Dadaşova T. Ali məktəb pedaqogikası. B., 2007.
5. Kazımov N. Ali məktəb pedaqogikası. B., 1999.
6. İsmixanov M., Bəxtiyarova R. Ali məktəb pedaqogikası (mühazirə kursu). B.,
2010.
7. Cabbarov R. Təhsil müəssisələrinin idarə edilməsi. B., 2001.
131

---

Document Outline

• Tərbiyənin tərkib hissələri