Mühazirə mətnləri Tərtibçilər: Məcid İsmixanov, Rəfiqə Bəxtiyarova

2. Təlim prosesinin mahiyyəti, hərəkətverici qüvvələri, 
funksiyaları və quruluşu
Təlim prosesi öyrədən və öyrənənlərin qarşılıqlı fəaliyyəti olub, onun mərkə-
zində tələbənin formalaşmaqda olan şəxsiyyəti, idrak fəaliyyəti durur. 
Təlim prosesinin inkişafının əsas hərəkətverici qüvvəsini ziddiyyətlər və onların
həlli  təşkil edir. Bu prosesdə həm xarici, həm də daxili ziddiyyətlər özünü göstərir.
Əsas xarici ziddiyyət  cəmiyyətin tələbləri ilə təlim prosesinin səviyyəsi arasındakı
ziddiyyətdir.
Təlim prosesində tələbələrin zehni inkişafında daxili ziddiyyətlər də mühüm rol
oynayır. Əsas daxili ziddiyyət tələbələrin idrak tələbatları ilə mövcud imkanları (bilik
və   bacarıq   səviyyəsi)  arasındakı   ziddiyyətdir.   Tələbə   özünü   düşündürən   suallara
cavab tapmaq, yeni bilikləri mənimsəmək istəyir. Tələbə bütün imkanlarını (biliyini,
bacarığını,   iradi   səyini,   psixi   qüvvələrini)   səfərbərliyə   alaraq   çətinlikləri   aradan
49

---

qaldırır, tələbatını ödəyir – yeni biliyə yiyələnir. Deməli,  ziddiyyət aradan qalxır.
Ziddiyyətlərin həlli, bir tərəfdən, tələbənin zehni, psixi və mənəvi inkişafına kömək
edir, digər tərəfdən isə təlim prosesini daha səmərəli qurmağa, təlimin məzmununu,
metod   və   formalarını   təkmilləşdirməyə,   təlimin   funksiyalarını   uğurla   yerinə
yetirməyə imkan verir.