Mühazirə12-13. Şərqi Avropa xalqlarıii dünya müharibəsindən sonrakı dövrdə XX əsrin sonu XXI əsrin əvvəllrindəŞərqi Avropa xalqları

3. SSRİ 70-80- cı illərdə. Neostalinizm
Rejiminböhranı 1965-ci ilin mart və sentyabr aylarında keçirilmiş iqtisadi islahatlar da əsaslı nəticə vermədilər. 1970-ci il üçün sənayedə müəy­yən irəliləyiş olsa da, (1966-1970-ci illərdə sənayistehsalı1,5 dəfə artmışdı) Kənd təsərrüfatında islahat tam uğursuzluqla nəticələndi.
L.Brejnevin ölkərəhbərliyinə gəlməsi ilə Xruşşovun "mülayimləşmə" siyasətinə son qoyuldu. Stalin dövrünün siyasi rejiminə rəvac vermək dövrü başlan­dı. Bəzi ədəbiyyatlarda bu dövr "neostalinizm" (yeni stalinizm), "qızıl əsr" kimi də qiymətləndirilir. Bu dövrdə Stalini ittiham etməndən əl çənildi, partiya- dövlət nomennlaturasıənənəsi gücləndirildi, "Kadr­ların sabitliyi" xətti irəli sürüldü. Xruşşov dövründə irəli sürülmüş bir sıra tədbirlər ləğv edildi və pis­lənildi. Partiya və dövlət aparatı getdincəşişməyə başladı. 1983-cü ildə idarə aparatında çalışanların sayı 18 milyon nəfərəçatdı. Demən olar ni, hər 6-7 nəfərə bir nəfər idarə edən düşürdü. Beləlinlə, Stalin dövründəni inzibati-amirlin sisteminin davamı olan inzibati-bürokratik sistem formalaşdı. "Partiyanın birliyi uğrunda mübarizə" şüarı altında "baş xətt"lə uyğun gəlməyən bütün ideyalar, nöqteyi-nəzərlər boğuldu, tənqid vəözünütənqid heçə endirildi. Brej- nevin şəxsiyyəti hədsiz dərəcədə fetişləşdirildi. Bütün sahələrdə, o cümlədən dövlət aparatında partiyanın nəzarəti gücləndirildi. SSRl-nin 1977-ci il oktyabrın 7-dəqəbul edilmiş Konstitusiyasının 6-cı maddəsində Sovet cəmiyyətində Kommunist partiyasının rəhbəredici və istiqamətverici rola malik olduğu təsbit olundu. Onun "siyasi sistemdə başlıca qüvvə" olduğu göstərildi. beləlikiə, öikədə hakimiyyətin real olaraq kommunist partiyasına məxsus olduğu hüquqi əsas aldı.
Bu dövrdə siyasi həyatda ordunun və təhlükəsizlik orqanlarının rolu daha da artdı. Müdafiə proqra­mının maliyyələşdirilməsi xeyli yüksəldi. Dissident hərəkatmm güclənməsi, sosial gərginliyin artması iləəlaqədar təhlükəsizlik orqanlarının möhKəmləndiril- məsinə xüsusi qayğı göstərildi.
Beləlikiə, köhnə siyasi rejimin qorunub saxla­nılmasıölkəhəyatının bütün sahələrində durğunlu- ğa gətirib çıxardı, sözlə iş, nəzəriyyə ilə təcrübə arasında dərin uçurum yarandı. "İnkişaf etmiş sosia­lizm cəmiyyəti"nin qurulduğu elan olunmuşÖİkə so-sial-iqtisadi böhranla üzləşdi.
1981-1985-ci illərdə sənaye və Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı1966- 1970-ci illərə nisbətən təqribən 2,5-3 dəfə aşağı düş­dü. Kapital qoyuluşu, əmtəə dövriyyəsi, əməK məh­suldarlığı və milli gəlir də xeyli azaldı. ÖİKəni böhran vəziyyətindən xilas etməK üçün əsaslı tədbirlər görməK zərurətəçevrildi. L.Brejnevdən sonra Y.V.Andropovun (noyabr 1982 - fevral 1984) və sonra isə K.İ.ÇernenKonun (fevral 1984 - mart 1985) rəhbərliyə gəlməsi ilə də vəziyyət düzəlmədi. 1985-ci ilin martında rəhbərliyə M.S.Qorbaçov gətirildi.