MühazirəÇI: dos. Z. Q.Əsgərova, dos. G.Ə. Abbasova MÜhaziRƏNİn plani
partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən
Yüklə 303 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olaraq hüquq və qanuni mənafelərinə zərər vurmağa görə Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinin 109-cu (Təqib), 111-ci (irqi ayrı-seçkilik, aparteid), 154-cü (bərabərlik hüququnu pozma), 283-cü (milli, irqi və ya dini düşmənçiliyin salınması) maddələri ilə məsuliyyət nəzərdə tutulur.Yeri gəlmişkən Cinayət Məcəlləsinin 283-cü maddəsi dövlət əlehinə olan cinayət kimi qiymətləndirilir.Azərbaycan Respublikasının 25 avqust 2000-ci il tarixli 387 nömrəli fərmanının 7-ci bəndinin 2ci hissəsinə əsasən Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 283-cü maddəsi üzrə ibtidai istintaqınaparılması səlahiyyəti Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinə həvalə olunmuşdur.Onu da qeyd etmək lazımdır ki, 2009-cu il avqust və 2013-cü il avqust tarixləri ərzində 283-cü maddə üzrə MTN İstintaq Baş İdarəsinin icraatında cəmi bir cinayət işi olmuşdur. (Süleymanov Abgül Nemət oğlunun təqsirləndirilməsinə dair). Bu konvensiya əsasında irqi ayrı-seçkiliyin ləğvi üzrə komitə yaradılmışdır.O, iştirakçı dövlər tərəfindən seçilən 18 ekspertdən ibarət tərkibdə fəaliyyət göstərir.Bir məqam diqqəti çəkir ki, bu komitənin səlahiyyətləri insan hüquqları komitəsinin səlahiyyətləri ilə üst-üstə düşür.Mühüm fərq ondan ibarətdir ki, 1963- cü il konvensiyasında nəzərdə tutulmuş dövlətlərarası şikayət proseduru məcburi xarakter daşıyır.Bu o deməkdir ki, komitənin müvafiq səlahiyyətini tanımaq barədə 6 heç bir ilkin bəyanat vermədən istənilən iştirakçı dövlət, öz ərazisində irqi ayrı- seçkiliyə yol verən başqa bir iştirakçı dövlətə qarşı komitəyə ərizə ilə müraciət edə bilər. Bu gün Azərbaycanın əməkdaşlıq etdiyi ən mühüm beynəlxalq təşkilatlardan biri də Avropa Şurasıdır.Hələ 1996-cı il iyulun 13-də Ümummilli Lider Heydər Əliyev Avropa Şurasının Baş katibinə məktubla müraciət edərək, Azərbaycanın Avropa Şurasına tam hüquqlu üzv qəbul olunmasını xahiş etmişdir.Ancaq ölkəmiz bu quruma yalnız 2001-ci ilin yanvarın 25dən tam hüquqlu üzv seçildi.Həmin vaxt Heydər Əliyev Strasburqda Avropa Şurasının Parlament Assambleyasında öz tarixi çıxışı zamanı ölkəmizlə bu qurum arasındakı münasibətlərin əsas istiqamətlərini müəyyən etdi.Azərbaycan Respublikası 2000-ci il iyun ayının 13-də Avropa Şurasının “Milli azlıqların hüquqlarının müdafiəsi haqqında” Çərçıvə Konvensiyasına qoşuldu. Bu Çərçivə Konvensiyası milli azlıqların hüquqlarının müdafiəsinə yönələn ilk beynəlxalq müqavilədir və milli azlıqların mövcudluğunu, onların mədəniyyət və identikliyini ən yüksək səviyyədə qorunması üçün, yalnızca bilinən təməl hüquqlar (fikir azadlığı, vicdan azadlığı, dini etiqad azadlığı, sərbəst toplaşma azadlığı və.s), eləcə də diskrimminasiyanın qadağan olunmasını nəzərdə tutmur.Bu cür təməl hüquqlar İnsan Hüquqları haqqında Beynəlxalq Konvenisya ilə də tənzim olunur.Konvensiyada eyni zamanda yalnızca milli azlıqlara şamil olunan qarant hüquqlar da müəyyən edilmişdir (Öz dilində danışmaq hüququ, eyni etnik-mədəni, dil və din identikliyinə aid şəxlərlə sərbəst ünsiyyət qurma hüququ və.s).Buna görədə Konvenisyanın 1-ci maddəsində açıq şəkildə qeyd olunur ki, milli azlıqlar və bu azlıqlara məxsus şəxslərin hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, insan hüquqlarının beynəlxalq müdafiəsinin ayrılmaz tərkib hissəsidir və buna görədə, beynəlxalq əməkdaşlığın bir hissəsi hesab olunur. Milli Azlıqların Müdafiəsi haqqında Konvensiyanın qəbul olunmasında qarşıya qoyulan məqsəd,milli azlıqların tam və həqiqi bərabərliyini təmin etmək, həmçinin hüququn aliliyi, ərazi bütövlüyü və milli suverenlik prinsiplərinə hörmət çərçivəsində öz milli fərdiliyini ifadə etmək, qorumaq və inkişaf etdirməyə imkan 7 verən şəraitin yaradılmasıdır.Konvensiyada nəzərdə tutulan ən mühüm müddəalardan biri ondan ibarətdir ki, onu qəbul edən dövlətlər öz üzərlərinə hər hansısa bir şəxsin iradəsi əlehinə assimilyasiya siyasətinin həyata keçirilməməsi öhdəliyini götürürlər.3-cü maddədə açıq şəkildə qeyd olunur ki, hər bir milli azlığa məxsus şəxs ona bu cür baxılmasını və ya baxılmamasını müəyyən etmək hüququna malikdir və bu seçim və ya bu seçimlə bağlı hüquqların həyata keçirilməsi həmin şəxsi alçaltmamalıdır. Bu qədər həssas bir sahədə mürəkkəb hüquqi və siyasi maneələr olduğundan Çərçivə Konvensiyası milli azlıq konsepsiyasının dəqiq anlayışını müəyyən etməmişdir, lakin aşağıdakı kriteriaları irəli sürmüşdür: Bu anlayış yalnız din, dil, ənənələr və mədəni irslə müəyyənləşdirilən azlıqlara şamil edilir. Çərçivə Konvensiyasını ratifikasiya etmiş hər bir dövlət, eləcə də Azərbaycan Respublikası, bir il müddətində onun müddəalarını və prinsiplərini yerinə yetirmək məqsədi ilə həyata keçirdiyi qanunvericilik tədbirlərini və ya digər tədbirlər barədə Avropa Şurasının baş katibinə dolğun məlumat verməlidirlər.Qanunvericilik tədbirləri dedikdə nə nəzərdə tutulur?Burada söhbət Konvensiyanın əsas prinsiplərinin daxili qanunvercilikdə öz əksini tapmasından gedir.Çərçivə Konvensiyasında söhbət mühüm olaraq bərabərlik prinsipindən, ən əsası isə qanun qarşısında bərabərlikdə gedir.Burada qeyd olunmalı ən mühüm fakt ondan ibarətdir ki, Azərbaycan Respublikası hələ 1992-ci ildə, yəni Çərçivə Konvensiyası imzalanmamışdan 3 il qabaq prezidentin “Azərbaycan Respublikasında yaşayan milli azlıq, azsaylı xalq və etnik qrupların hüquq və azadlıqlarının qorunması, dil və mədəniyyətlərin inkişafı üçün dövlət yardımı haqqında” fərmanı ilə onların təməl hüquqlarının qorunmasını təmnat altına almışdı.1995-ci il Konvensiyasında nəzərdə tutulan bir çox müddəa, (ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi, sərbəst dini mərasimlərini icra etmək, mədəni, dil və dini özünəməxsusluğu qoruyub saxlamaq, öz dilində informasiya almaq hüququ və.s) 1992-ci il prezident fərmanında öz 8 əksini öncədən tapmışdı.Digər mühüm müdəalar isə (Öz dilində ifadə vermək azadlığı, öz dilində təhsil almaq hüququ və.s) ayrı ayrı daxili qanunvericilik aktlarında (Cinayət Prossesual Məcəlləsi, Təhsil haqqında qanun və.s) öz əksini tapmışdır. Milli azlıqların hüquqlarının müdafiəsi haqqında çərçivə konvensiyası özündə aşağıdakı prinsipləri təsbit edir: ✓ Ayrı-seçkiliyi qadağan olunması; ✓ M illi azlıqlarla əhalinin çoxluğu arasında bərabərliyin təmin olunmasına yardım etmək; ✓ M illi azlıqların mədəniyyətinin, dininin, dilinin və adət ənənələrinin qorunub saxlanması və inkişaf etdirilməsi üçün əlverişli şəraitin yaradılması ✓ Söz, fikir, vicdan və din azadlığı ✓ Təhsil almaq hüququ ✓ Sərhədyanı əlaqələr və əməkdaşlıq ✓ Iqtisadi, mədəni və sosial həyatda iştirak və.s Bu Konvensiya ilə dövlətlər öz üzərlərinə milli azlıqlarla bağlı böyük öhdəliklər götürmələrinə baxmayaraq, onun hər hansısa müddəası və ya prinsipi ayrılıqda hər hansı bir şəxsin beynəlxalq hüquq prinsiplərinə, xüsusilə də dövlətin suveren bərabərlik, ərazi bütövlüyü və siyasi müstəqillik prinsiplərinə zidd olan hər hansı bir hərəkətə yol vermək hüququnun olmasının güman edilməsi kimi şərh oluna bilməz. Hazırki Çərçivə Konvensiyasının müddəalarına Razılığa gəlmiş dövlətlər tərəfindən əməl olunması məsələsinə nəzarəti Avropa Şurasının Nazirlər Kabineti həyata keçirir.Yekun olaraq bu Konvenisya ilə bağlı onu qeyd etmək lazimdır ki,istənilən tərəf istədiyi vaxt Avropa Şurasının baş katibinə xəbərdarlıq məktubu yazmaqla hazırki Çərçivə Konvensiyasını etibarsız elan edə bilər.Belə etibarsıqlıq elanı baş katibin belə xəbərdarlıq məktubu almasından altı ay sonra, gələn ayın biri qüvvəyə minir. Avropa Şurası ilə əməkdaşlıq çərçivəsində Azərbaycan Respublikası 2001-ci ildə “Regional və ya azlıq dilləri haqqında Avropa Xartiyasını imzalamışdır”. Milli azlıqlar mövzusunda ATƏT çərçivəsində yaşanan ən əhəmiyyətli inkişaf 1973-cü ildən 1975-ci ilədək mərhələli şəkildə davam edən konfransın sonunda 35 9 iştirakçı dövlət tərəfindən qəbul edilən “Helsinki Yekun Aktı”nda milli azlıqların müdafiəsi ilə bağlı hökmlərin olmasıdır.Bu Aktda əvvəlki dövrlərdə hakim olan “ayrı-seçkiliyin qarşısının alınması” anlayışı “azlıqların qorunması” anlayışı ilə əvəz olunmuşdur.Helsinki Yekun Aktının məcburi hüquqi qüvvəsi olmasa da, ən üst səviyyədə siyasi iradə bəyənatı kimi qəbul edilməlidir.Bundan başqa ATƏT zonasında azlıqların hüquqlarının lazımi qaydada və ardıcıl tətbiqinə nail olmaq üçün daha üç tövsiyyə (Milli azlıqların təhsil hüquqlarına dair Haaqa tövsiyyələri (1996), Milli azlıqların dil hüquqlarına dair Oslo tövsiyyələri (1998), Milli azlıqların dil hüquqlarına dair Lund tövsiyyələri) və bir rəhbər müddəa (“Yayım mediasında azlıq dillərindən istifadə haqqında (2003) qəbuledilmişdir. Hazırda ATƏT-in Milli azlıqların işi üzrə Ali Komissarlığı fəaliyyət göstərir.Ali Komissarlıq institutu Avropada etnik münaqişələrin irimiqyaslı zorakılıqlarına mübarizə forması kimi yaradılıb.Bu vəzifə ATƏT tərəfindən 1992- ci ildə təsis edilib.Onun rolu sülhə və əmin-amanlığa təhlükə olan etnik fikir ayrılıqlarını aradan qaldırmaq, quruma üzv dövlətlər arasında sülh və əmin- amanlıq yaratmaq və ilkin mərhələdə olan münaqişələrin qarşısını almaqdan ibarətdir. Azərbaycanda çoxmədəniyyətlilik mühitinin formalaşmasında və onun qorunub saxlamasında ölkəmizin UNESCO ilə əməkdaşlığı çox böyük əhəmiyyət kəsb edir.Azərbaycan Respublikasının birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycan-UNESCO münasibətləri ən yüksək inkişaf səviyyəsinə yüksəlib.Bu əməkdaşlıq çərçivəsində, Azərbaycan Respublikası mədəni müxtəlifliyim qorunması üçün UNESCO-nun iki mühüm konvensiyasını ratifikasiya etdi.Bunlar ”UNESCO-nun Mədəni Özünüifadə Müxtəlifliyinin Qorunması və Təşviqinə dair Konvensiya” və ”Dözümlülük Prinsipi Haqqında Bəyannamə”dir. Mədəni Özünüifadə Müxtəlifliyinin Qorunması və Təşviqinə dair Konvensiya 20 oktyabr 2005-ci ildə UNESCO-nun 33-cü sessiyasında qəbul olunmuş və 18 mart 2007-ci ildə qüvvəyə minmişdir.Azərbaycan Respublikası bu konvensiyaya 26 noyabr 2009-cu ildən qoşulmuşdur. 10 Nədir mədəni müxtəliflik? Ayrı-ayrı qrupların və cəmiyyətlərin mədəniyyətlərinin öz ifadəsini tapdığı müxtəlif formalardır.Bu özünüifadə formaları qruplar və cəmiyyətlər arasında və onların daxilində ötürülür. Mədəni özünüifadə isə ayrı-ayrı fərdlərin, qrupların və ya cəmiyyətlərin yaradıcılığının nəticəsi olan və mədəni məzmun daşıyan özünüifadə nəzərdə tutulur. Konvensiyanın qəbul olunmasında əsas məqsəd aşağıdakılardan ibarətdir. • Mədəni özünüifadə müxtəlifliyini qorumaq və təşviq etmək • Müxtəlif mədəniyyətlərin çiçəklənməsi və qarşılıqlı səmərəli tərzdə bir- birinə sərbəst təsiri üçün şərait yaratmaq • Mədəniyyətlərarası hörmət və sülh mədəniyyəti naminə bütün dünyada geniş və tarazlı mədəni münasibətləri təmin etmək üçün mədəniyyətlərarası dialoqu təşviq etmək • Mədəni özünüifadə müxtəlifliyni qorumaq və təşviq etmək sahəsində, xüsusi ilə inkişaf etməkdə olan ölkələrin imkanlarını genişləndirmək məqsədilə tərəfdaşlıq ruhunda beynəlxalq əməkdaşlıq və həmrəyliyi gücləndirmək və.s Konvensiyanın 2-ci maddəsində ondan irəli gələn mühüm prinsiplər öz əksini tapmışdır.Bu prinsiplər rəhbər başlanğıclardır və aşağıdakılardır: ✓ İnsan Hüquqları və əsas Azadlıqlarına hörmət prinsipi ✓ Suverenlik prinsipi ✓ Bərabər ləyaqət və bütün mədəniyyətlərə hörmət prinsipi ✓ B eynəlxalq həmrəylik və əməkdaşlıq prinsipi ✓ İnkişafın iqtisadi və mədəni aspektlərinin bir-birini tamamlaması prinsipi ✓ D avam lı inkişaf prinsipi ✓ Bərabər imkan prinsipi ✓ Açıqlıq və tarazlıq prinsipi 16 noyabr 1995-ci ildə qəbul edilən “Dözümlülük Prinsipi haqqında Bəyannamə” isə cəmiyyətimizdə sülhun genişlənməsi, xalqların iqtisadi və sosial rifahının təmin olunması üçün tolerantlıq prinsiplərinin vacibliyini elan edir. Bəyannamənin 1-ci maddəsində tolerantlığa bu cür anlayış verilmişdir: “Tolerantlıq dünyada mövcud olan mədəniyyətlərin, onların öz zənginlikləri və müxtəlifliyi ilə qəbul olunması, tanınması və hörmət olunmasıdır”. Tolerantlıq müxtəlifliyin harmoniyasıdır və yalnız mənəvi öhdəlik 11 deyil,həmçinin siyasi və hüquqi məcburiyyətdir. Dövlət müstəvisində tolerantlıq, qanunvericilik, adminstrativ və məhkəmə fəaliyyətində ədalətlilik prinsipinin qorunmasını, həmçinin hər bir şəxsə bərabər sosial- iqtisadi şansların yaradılmasını tələb edir. Bəyannamənin ikinci maddəsinin məzmunundan aydın olur ki, qeyri- tolerantlıq dedikdə, kiminsə güc və ya diskriminasiya ilə sosial və siyasi həyatdan təcrid olunması başa düşülür.Harmonik birgəyaşayışı təmin etmək üçün, hər bir fərd, qrup və ya cəmiyyət insanlığın multikultural ruhunu qəbul etməli və buna hörmət etməlidir.Bəyannamədə həmçinin qeyri-tolerantlığa qarşı mübarizənin ən effektiv forması kimi təhsil və tərbiyyə göstərilir.Dözümlülüyün genişlənməsi üçün ilk növbədə hər bir kəsə özünün hüquq və azadlıqları öyrədilməli, eləcə də başqasının hüquq və azadlıqlarına hörmətlə yanaşmaq aşılanmalıdır. Bəyannaməni qəbul edən dövlətlər, qeyri- tolerantıq təhlükəsini ictimaiyyətə daha aydın çatdırılması üçün, hər il 16 noyabr tarixini “Dünya Tolerantılq Günü” kimi qeyd olunmasını elan edirlər. Müxtəlif cəmiyyətlərdə multikultural mühitin təzyiq altında olduğu bir vaxtda, Azərbaycanın multikulturalizm siyasətinə önəm verməsi, multikultural təhlükəsizliyi dövlət təhlükəsizliyinin tərkib hissəsi kimi qəbul etməsi və bu siyasəti genişləndirməsi, beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən bu gün təqdirlə qarşılanır.Ən nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən belə, Azərbaycanın tolerantlıq nümunəsi olduğu etiraf olunur. Yüklə 303 Kb. Dostları ilə paylaş:
|