Mühazirələr Müəllimlər: Babayev E. A, Rzayeva T.İ. Sumqayit 2020 f ə nnin m ə qs ə

Vint birləşməsi. 
Vint – bir ucunda xüsusi formalı başlıq , digər ucunda isə 
yiv açılmış çubuqdur. Bolt və sancaq birləşməsindən fərqli olaraq burada qaykadan 
istifadə edilmir. Şəkil 6 – da müxtəlif tipli vintlər, şəkil 7 – də isə vint birləşmələri 
göstərilmişdir. 
 
Vintlə birləşən hissələrin birində həm vintin başlığı, həm də çubuq üçün 
deşik, digər hissədə isə çubuğun xarici diametrinə bərabər yivli deşik açılır. Bu tip 
birləşmədə vint birləşdirilən hissələrdən birinin yivli deşiyinə bağlanır, onun 
üstündə yerləşən digər hissəni isə başlığı ilə sıxır. 
Vint birləşməsində yivli yuvanın dərinliyi ( 
l
1 
) sancaqda olduğu kimi 
materialın növündən asılı olaraq 
l
1
= ( 1...2) d intervalında dəyişir. Tam yuvanın 
dərinliyi 
l
2
= 
l
1
+ 2P
l
3
= 
l
1
+2P olur. 
Vintlərin başlığında vintaçan üçün xüsusi yarıq nəzərdə tutulmuşdur. Üst 
görünüşdə yarıq xətti 45
0
bucaq aitında çəkilir. Vintin işarəsində “Vint” sözü, yivin 
tipi, diametri, onun uzunluğu və standart nömrəsi göstərilir.

---

Ümumi görünüşün çertyoju və yığım çertyoju. Onların məzmunu və 
yerinə yetirilmə ardıcıllığı. 
1.
Ümumi görünüşün çertyoju – məmulatın konstruksiyasını, onun əsas tərkib 
hissələrinin qarşılıqlı təsirini müəyyən edən və məmulatın iş prinsipini 
aydınlaşdıran sənəddir.
Ümumi görünüşün istehsal çertyojları konstruktor sənədləri işlənib 
hazırlanarkən müxtəlif mərhələlərdə yerinə yetirilir: texniki təklifdə; eskiz 
lahiyəsində ; texniki layihədə. Misal üçün ümumi görünüşün eskiz layihəsinin 
çertyojuna nəzər salaq. Belə çertyoj texniki təklifin ümumi görünüşünün 
çertyoju əsasında, həm də işlənib hazırlanan məmulatın bu və ya digər variantı 
qəbul edildikdən sonra tərtib olunur.
Eskiz layihəsinin ümumi çertyojunun tərkibinə aşağıdakılar daxıl olmalıdır: 
1)
Məmulatın təsvirləri ( görünüşlər, kəsimlər, kəsiklər) məmulatın konstruktiv 
quruluşunu, onun tərkib hissələrinin qarşılıqlı təsirini və iş prinsipini başa 
düşmək üçün lazım olan mətn hissəsi və yazılar. 
2)
Məmulatın tərkib hissələrinin adları və işarələri ( texniki xarakteristika, 
miqdarı, material haqqında göstəriş və s)
3)
Ölçülər və digər lazımı göstərişlər.
4)
Sxem ( əgər lazım gələrsə) 
5)
Məmulatın texniki xarakteristikası ( əgər lazımdırsa). Çertyojda təsvirlər 
işçi çertyojlar üçün standartlar nəzərdə tutulan maksimum sadələşdirmələrlə 
yerinə yetirilir. Məmulatın tərkib hissələrinin adları və işarələri çıxıntı 
xətlərinin üzərində və yaxud həmin vərəqdə verilən cədvəldə göstərilir.
Ümumi görünüşün tədris çertyojlarının istehsalat çertyojlarından fərqi odur ki, 
onlarda bizi sadələşdirmələr və şərtiliklər tətbiq etmək məsləhət görülmür. 
Mələsən, boltun başlığını və qaykanı haşıyələrlə çəkməli, şlipka üçün yuva 
çəkməli və s.

---

2) yığma çertyoju – müəssisənin müxtəlif sexlərində hazırlanmış detalları 
qovşaqlara yığmaq üçün yaxud qovaq və detalları qrup halında yığmaq üçün, həm 
də qrupları və qovşaqları tam məmulata çevirmək üçün tətbiq olunur. 
Yığma çertyoju əsaında yığma çertyoju əsaında yığma prossesini aparmaq üçün o, 
daha çox məlumata malik olmalıdır. ən əvvəl göstərmək olar: detalların 
nömrələnməsi ilə qovşağın təsviri yazı və çertyojunun spesifikasiyası. 
Bir neçə hallarda yığma çertyojunds yığma zamanı yerinə yetirilməsi lazım olan bu 
və ya başqa əməliyyatı göstərən yazılan, çertyojdan hədd meylliyi ilə lazımı 
ölçülər qoyulur.
İki cür yığma çertyoju olur: konstruktiv yaxud tam yığma çertyoju , ixtisar 
edilmiş yığma çertyoju. Konstruktiv yığma çertyojuna görə mexanizmin vəzifəsini 
və işini başa düşmək və mexanizmin bütün detallarının birləşmə üsullarını 
aydınlaşdırmaq, yığılma və sökülmə proseslərini həm də mexanizmə daxil olan 
bütün detalların formasını müəyyən etmək olar.
İxtisar edilmiş yığma çertyoju yığma məqsədi daşıyır,görünüşlərinsayı az 
olur,konstruksiyanın yzılması və yığılma qaydası ilə təchiz edilir. mürəkkəb 
konstruktiv yığma çertyojlarında da konstruksiyanın yazısı verilməlidir( izahı).
Mexanizmin yaxud qovşağın yığma çertyojunun tərtibi onların xarici 
görünüşünün vəzifəsinin və iş prinsipinin öyrənilməsindən başlanır. Mexanizmin 
vəzifəsi və iş prinsipi adətən qovşağın sökülmə prosesində aydınlaşdırıla bilər. 
Sökülmə prosesi hökmən mexanizmin sxeminin tərtib edilməsi ilə aparılmalıdır. 
Bu ona görə lazımdır ki, işi qurtardıqdan sonra mexanizmi düzgün yığmaq 
mümkün olsun.
Sxem həm də eskizlər əsasında yığma çertyojunu tərtib edərkən lazımdır. 
Sxem sadələşdirilmiş bir proyejksiyada tərtib olunur,detallar konturu ilə, hətta ayrı 
– ayrı xətlərlə göstərilir ( əvəz edilir). Sxemdə mexanizmin detallarının adları 
yazılır, adların yanında detalların miqdarı göstərilir.
Mexanizmin detalları ilə sxemin tərtib olinması ilə və mexanizmin işi ilə tanış 
olduqdan sonra detalların eskizləri tərtib olunur. Burada əsas məsələ qovşaqda 
birgə işləyən detalların ölçülərinin dəqiq təyin edilməsidir. 

---

Detalların eskizləri hazır olduqdan sonra onların əsasında yığma çertyoju 
yerinə yetirilir. yığma çertyojunun tərtib olunma qaydası detalların çertyojunun 
tərtib 
olunması kimidir. əsas diqqət görünüşlərin yerləşməsinə və 
spesifikasiyasının tərtibinə yönəldilməlidir. Ən əvvəl detalları saymalı və 
spesifikasiyanın nə qədər yer tutacağı müəyyən olunmalıdır. Ölçülərin 
qoyulmasına və mövqelərin nömrələnməsinə də yer saxlamaq lazımdır. Çəkiliş ən 
iri detaldan başlanır və əvvəlcə ümuni konturlar çəkilir. Sonra kəsimlər 
müəyyənləşdirilir və kiçik detallar çəkilir. Detallar nömrələnir, lazımi ölçülər 
qoyulur və sonda spesifikasiya tərtib edilir.