Mühazirələr Müəllimlər: Babayev E. A, Rzayeva T.İ. Sumqayit 2020 f ə nnin m ə qs ə

 
Müstəvinin kompleks çertyojda təsviri. Müstəvinin izləri. 
Hər hansı bir düz xəttin istiqamətləndirici düz xətti üzrə özünə paralel 
hərəkətindən əmələ gətirdiyi səthə müstəvi deyilir. 
Müstəvinin proyeksiyası həmişə müstəvi şəklində alındığından onu kompleks 
çertyojda proyeksiyaları ilə təsvir etmək mümkün olmur. Bu səbəbdən düzbucaqlı 
proyeksiyalamada müstəvi onu təşkil edən həndəsi elementlərin ( nöqtə, düz xətt 
parçası və onların kombinasiyası) vasitəsilə təsvir edilir. Texnikada müstəviyə 
əsasən yastı fiqurlar şəklində ( üçbucaq,dördbucaq, paraleloqram, trapesya, dairə 
və s.) rast gəlmək olur.
Kompleks çertyojda müstəvi aşağıdakı şəkillərdə verilə bilər. Şəkil 1 

---

1.
Bir düz xətt üzərində olmayan üç nöqtə ilə (a) 
2.
Düz xətt və onun xaricində yerləşən nöqtə ilə ( b)
3.
İki kəsişən düz xətt ilə ( c) 
4.
İki paralel düz xətt ilə ( d) 
5.
Yastı həndəsi fiqur ilə ( e)
şəkil 1 
Müstəvinin proyeksiya müstəvisi ilə kəsişmə düz xəttinə müstəvinin 
izi 
deyilir
.şəkil 2. Müstəvinin horizontal proyeksiya müstəvisi ilə kəsişmə düz xəttinə 
müstəvinin 
horizontal izi
, frontal proyeksiya müstəvisi ilə kəsişmə düz xəttinə 
müstəvinin 
frontal izi
, profil proyeksiya müstəvisi ilə kəsişmə düz xəttinə 
müstəvinin
profil izi
deyilir.
Şəkil 
Müstəvinin vəziyyətləri.
Müstəvilər proyeksiya müstəvilərinə nəzərən paralel, perpendikulyar və 
ixtiyari vəziyyətlərdə ola bilər. 
 

---

1.
Horizontal proyeksiya müstəvisinə paralel müstəvi horizontal müstəvi 
adlanır. Şəkil 1. Bu müstəvi eyni zamanda frontal və profil proyeksiya 
müstəvilərinə perpendikulyardır.
İzlərlə verilmiş ɑ horizontal müstəvisinin frontal izi X oxuna paraleldir. 
Horizontal proyeksiya müstəvisinə paralel üçbucaq şəklində verilmiş yastı fiqurun 
h müstəvisinə proyeksiyası onun özü boyda üçbucaqdır. Bu üçbucağın frontal 
proyeksiyası X oxuna paraleldir. 
Qeyd etmək lazımdır ki, bu müstəvi üzərində yerləşən nöqtə, düz xətt və 
yastı fiqurların frontal proyeksiyaları həmin müstəvinin frontal izi ( proyeksiyası) 
olan düz xətt parçası üzərinə düşürlər.
2.
Frontal proyeksiya müstəvisinə paralel müstəvi frontal müstəvi adlanır (şəkil2). 
Bu müstəvi eyni zamanda horizontal və profil proyeksiya müstəvilərinə 
perpendikulyardır.
şəkil2 
Kompleks çertyojdan görünür ki, izlərlə verilmiş ɑ frontal müstəvisinin 
horizontal horizontal izi X oxuna paraleldir. V proyeksiya müstəvisinə paralel
A b c 

---

yerləşmiş üçbucağın frontal proyeksiyası özü boyda üçbucaqdır. Bu üçbucağın 
horizontal proyeksiyası X proyeksiya oxuna paraleldüz xətt parçasıdır.
3.
Profil proyeksiya müstəvisinə paralel müstəvi profil müstəvi adlanır. Şəkil 3 
şəkil 3 
Profil müstəvi eyni zamanda horizontal və frontal proyeksiya müstəvilərinə 
perpendikulyar yerləşir. Şəkildən göründüyü kimi profil müstəvinin horizontal 
və frontal izləri X oxuna perpendikulyar xətlərdir.