Mühazirələr Müəllimlər: Babayev E. A, Rzayeva T.İ. Sumqayit 2020 f ə nnin m ə qs ə

Görünüşlər, onların növləri və çertyojda yerləşməsi. 
Əşyanın müşahidəçiyə tərəf çevrilmiş görünən hissəsinin çertyojda 
təsvirinə görünüş deyilir. Bu zaman cisim müçahidəçi ilə proyeksiya müstıvisi 
arasında yerləşdirilir.görünüşlər əsas, əlavə və yerli olmaqla üç qrupa bölünür. 
Dövlət standartı üzrə əsas görünüşlərin sayı və çertyojda necə yerləşməsi 
şəkil 1 – də göstərilmişdir. Şəkildən göründüyü kimi cismin əsas altı görünüşü 
müəyyən olunmuşdur.
Şəkil 1 
Burada frontal proyeksiya müstəvisi əsas qəbul edilmiş, digər görünüşlər 
fırladılaraq bu müstəvi üzərinə salınmışdır. Göründüyü kimi iki horizontal, iki 
frontal və iki profil müstəviləri bir – birini təkrarlayır. Bu səbəbdən horisontal, 
frontal və profil müstəvilərdən birinin üzərindəki görüntülər ixtisar edilir. 
Cisim haqqında tam təsəvvür yaratmaq üçün onun üç görünüşündən ibarət 
çertyojun qurulması kifayət edir. Cismin frontal müstəvi üzərindəki proyeksiyasına 

---

ön görünüş deyilir. Buna həmçinin baş görünüş də deyilir.Baş görünüş elə 
seçilməlidir ki, əşyanın forması haqqında daha çox məlumat verə bilsin.
Cismin horizontal müstəvi üzərindəki görünüşünə üst, profil müstəvi 
üzərindəki görünüşünə sol görünüş deyilir. Hər görünüşdə cismin yalnız iki ölçüsü 
haqqında fikir söyləmək olar. Baş görünüşdə hüdürlüyü və uzunluğu, üst 
görünüşdə eni və uzunluğu, sol görünüşdə eni və hündürlüyü.
Görünüşlərin 
sayının 
seçilməsi 
əşyanın 
formasından, 
sadə 
və 
mürəkkəbliyindən, simmetrik və qeyri – simmetrik olmasından asılıdır. Silindrik 
və simmetrik əşyalar üçün iki, lövhəşəkilli detallar üçün bir görünüşün təsviri 
kifayət edir. Şəkil 2 – də cismin fəzada və kompleks çertyojda proyeksiyaları 
verilmişdir. Proyeksiyalar rabirə xətləri və oxlarla verilmişdir.
Şəkil 2 
Əlavə görünüşlər detalın ayrıca bir hissəsini çertyojda göstərmək 
üçündür. Belə ki detalın hər hansı hissəsinin forması və ölçüləri əsas 
proyeksiya müstəvilərindən biri üzərində təhrif olunaraq proyeksiyalanarsa, 
onu bu təsvirdə göstərməmək olar. Şəkil 3. Həmin hissəni ona paralel olan 
müstəvi üzərində proyeksiyalamaq lazım gəlir. 

---

Şəkil 3 
Alınan proyeksiya əlavə görünüş adlanır. Şəkil 3 – də göstərilmiş detalın 
dayaq hissəsi horizontal proyeksiya müstəvisinə maili yerləşdiyindən bu hissə 
horizontal müstəviyə təhrif olunaraq proyeksiyalanır. Dayaq səthini təhrif 
olunmadan göstərmək üçün əlavə görünüşdən istifadə olunur.
Əşyanın ensiz məhdud bir elementini çertyojda göstərmək üçün yerli 
görünüşlər tətbiq edilir. cismin səthindəki hüdudlaşdırılmış bir hissənin təsvirinə 
yerli görünüş deyilir. Tam görünüşü vermək mümkün olmadığından cismin ayrıca 
bir yerinin formasını və ölçülərini aydınlaçdırmaq üçün yerli görünüş istifadə 
edilir. şəkil 4
Şəkil 4 
Əlavə və yerli görünüşlər çap şrift hərfləri və oxlarla işarə edilir. 
görünüşün üstündə A görünüşü, B görünüşü və s. yazılır. əlavə və yerli 
görünüşlər, baş görünüş əşyanın formasını tam aydınlaşdırmadıqda verilir.