Muhofaza qilish
Peter Rillero, Dinah ZikeEcology, 2005 (1 3 2 ,143-bet)
Yüklə 40 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
38 Peter Rillero, Dinah ZikeEcology, 2005 (1 3 2 ,143-bet)
143 Tabiat qo‘ynida yow oyi holda yashaydigan hayvonlaming ham o‘ziga xos foydali xususiyatlari mavjud, jumladan, ulardan mo‘yna, dorivor vositalar, oziq-ovqat mahsulotlari, jun olinadi. 0 ‘zbekistondagi asosiy xo‘jalik ahamiyatiga ega bo‘lgan hayvonlar: suvda suzuvchilar, sayg‘oqlar, ondatralar, toshbaqalar, zaharli ilonlar, kakliklar, tog‘ echkilari va umurtqasizlar hisoblanadi. Hayvonlar tabiatda tabiiy vositalaming muvozanatini saqlab turishda xizmat qiladi. Umuman hayvonlaming turi ko‘p bo‘lib, ulaming bir varim milliondan ziyod turi bor. 0 ‘simliklaming quyoshdan olayotgan energiyasini 100% deb olsak, shuning 50%ini o‘simliklar nafas olish jarayonida qolgan energiyani o‘zlashtirib, organik modda o ‘txo‘r va etxo‘r hayvonlarga o‘tadi. Tuproq tarkibini yaxshilashda va uning hosildorligini oshirishda hayvonlaming, xususan, yomg‘ir chuvalchangini, chumolini, termitlami, umurtqali yer qazuvchilami va boshqalaming ahamiyati juda katta. Bu hayvonlar tuproqni yumshatadi, aralashtiradi, najas va o‘simlik qoldiqlari bilan o ‘g ‘itlaydi. 0 ‘simliklami changlanishida, um g‘ va mevalarini tarqatishda ham hayvonlaming ishtiroki bor. Ayrim yirtqich qushlar esa zarakunandalami (kemimvchilami) qirib, o‘simliklar hosildorligini oshiradi yoki ba’zi hasharotlar o ‘simliklami zarakunanda hasharotlardan va kasalliklardan saqlaydi. Masalan, bitta boyqush bir yilda 1000 ta sichqonni yo‘q qilib, 0 ,5 1 donni saqlab qolsa, chumolilar o‘rmonlami kasalliklardan saqlaydi. Bir hujayrali dengiz hayvonlaming qoldiqlaridan cho‘kindi jinslar (bo‘r, ohaktosh) vujudga kelsa, poliplaming faoliyati tufayli okeanlaming sayoz va iliq suvli qismida marjon orollari vujudga keladi. Qadimda ham, texnika taraqqiyoti rivojlangan hozirgi vaqtda ham odamlar hayvonlami chiroyli terisi, mazali go‘shti, qimmatbaho suyagi uchun qiziqishgan bo‘lsa o ‘ta johil kishilar ov qilishni ermak bilib, hayvonot olamini yo‘q qilishgan. Manbalardan ma’lumki 1872- va 1874-yillar mobaynida AQShdagi Kanzas temir yo‘li qurilishi vaqtida “ishtiyoqmand” ovchilar har yili 2, 5 mln. bizonni 144 otib tashlaganlar, ulami bu beozor jonivorning na mazali go‘shti va na terisi qiziqtirmagandir. Oqibatda bizonlar shu dar karaayib ketganki, hozir ulaming ozgmasi maxsus qo‘riqx0nalarda saqlamb qolgan. Shuni aytish kerakki, 0 ‘zbekiston hududida Yüklə 40 Kb. Dostları ilə paylaş:
|