Mülki müdafiə – dinc və ya müharibə dövründə əhalinin və ərazinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə dövlət hakimiyyəti orqanları, hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər sistemidir. Mülki müdafiə sistemi

Ağır zədələnmədə (
f
P

= 0,6-1 kqq/sm
2
) orta zədələnmənin əlamətləri daha güclü şəkildə müşahidə olunur, 
insanlarda uzunmüddətli huşitirmələr baş verə bilər. Zədə alanların təqribən 30%-i ölür. 
Çox ağır zədələnmə (
f
P

> 1 kqq/sm2) əsasən ölümlə nəticələnir.
Beynəlxalq normalara görə izafi təzyiqin ΔP
f 
= 7 kPa qiyməti insan üçün təhlükəsiz hesab olunur. 
İzafi təzyiqin 
=

f
P
2 kPa qiymətindən başlayaraq, zərbə dalğası insanlara dolayı yolla da təsir edə bilər. 
Zərbə dalğasının dolayı yolla təsiri dedikdə, insanların uçan binaların, qurğuların, onların qırıntılarının, daş, şüşə 
parçalarının, qopmuş və havaya qaldırılmış böyük və kiçik əşyaların və s. təsirinə məruz qalması başa düşülür.
Zərbə dalğasının obyektlərə təsiri
Zərbə dalğasının obyektlərə təsiri izafi təzyiqin qiymətindən, obyektin möhkəmliyindən, ölçülərindən və 
partlayışın mərkəzinə görə yerləşmə vəziyyətindən asılıdır.
Bina və qurğular zərbə dalğasının təsirindən zəif, orta, güclü və tam dağılmalara məruz qalırlar.
Binaların zəif dağılmasında qapı və pəncərələrin yanları, arakəsmələr dağılır, orta dərəcəli dağılmada 
arakəsmələr, dam örtüyü, qapı və pəncərələrin yanları dağılır, divarlarda çatlar əmələ gəlir, güclü dağılmada yuxarı 
mərtəbələdə divarların bir hissəsinin və damın, aşağı mərtədələrdə isə damın deformasiyası, divarda çatların əmələ 
gəlməsi baş verir. 
17.İşıq şüalanması 
İşıq şüaları gözlə görünən ultrabənövşəyi və infraqırmızı şüalar olub, nüvə partlayışında bir neçə saniyə 
ərzində təsir göstərirlər. İşıq şüalarının təsiri işıq impulsu ilə xarakterizə olunur. İşıq impulsu işıq şüalarının yayılma 
istiqamətinə perpendikulyar yerləşmiş 1 sm
2
səthə düşən işıq enerjisinin miqdarıdır. İşıq impulsu C/m
2
və ya kal/sm
2
ilə ölçülür: 1 kal/sm
2
≈ 42 kC/m
2
. 
İşıq impulsunun qiymətini aşağıdakı formullar vasitəsilə hesablamaq olar:
− 
hava nüvə partlayışı üçün:
=
U
k
R
E

2
4

, kal/sm
2
; 
− 
yerüstü nüvə partlayışı üçün:
=
U
k
R
E


2
4
3
2

, kal/sm
2
, 

---

14
harada E – işıq şüalanmasının enerjisidir, kal:
E = 0,35
9
10

·q; 
q – partlayışın gücüdür, t; k – atmosferin şəffaflıq əmsalıdır, atmosferin vəziyyətindən və məsafədən asılı olaraq 
dəyişir və cədvəldən təyin olunur.