Köçürmə zamanı hər bir şəxs ən lazımlı şeyləri: maaş kartını və pulunu,
paltar, ayaqqabı, yataq ləvazimatları, şəxsiyyət vəsiqəsi, hərbi bileti, əmək
kitabçası, təhsili haqda diplom (attestat), nigah haqqında şəhadətnamə və
uşaqların doğum haqqında şəhadətnamələrini özü ilə götürməlidir.
Uşaqlar üçün geyim dəsti seçərkən, onların mühafizə xüsusiyyətlərini və ilin
fəslini nəzərə almaq lazımdır. 3 yaşadək olan uşaqlar üçün uşaq yeməkləri, quru süd,
peçenye, konservləşdirilmiş şirələr və s. ehtiyatları hazırlanmalıdır.
Əhalinin köçürülməsi işini bilavasitə yerinə yetirmək üçün köçürmə
komissiyalarının qüvvələri ilə toplanış köçürmə məntəqələri (TKM) açılır. Bu
məntəqələr adətən meydançaların və yolların yaxınlığındakı məktəb, klub və başqa
ictimai binalarda açılır.
Toplanış-köçürmə məntəqəsinə gələn əhali burada qeydə alınır və qruplara
ayrılır: nəqliyyat vasitələrində köçürüləcək əhali nəqliyyat vasitələrinin növləri üzrə,
piyada çıxarılaraq əhali isə piyada dəstələri üzrə qruplaşdırılır.
Piyada yürüş edən əhalinin istirahəti üçün düşərgə müddətləri nəzərdə tutulur;
qısa istirahət hər 1-2 saat yürüşdən sonra 10-15 dəqiqə və böyük istirahət ikinci 1-2
saatlıq yürüşdən sonra 40 dəqiqə, adətən ehtimal edilən güclü dağıntı zədələnmə
zonasının hüdudlarından kənarda təyin edilir.
Piyada köçürülən əhalinin yerləşdirilməsi nəzərdə tutulan rayonlar çox uzaqda
olduqda, onlar üçün aralıq köçürmə məntəqələri təşkil edilə bilər.
Nəqliyyat vasitələrində köçürülən əhali təhlükəsiz zonada nəqliyyatdan düşürmə
stansiyalarına və ya məntəqələrinə gətirilir. Köçürmə üzrə qəbul etmə məntəqələrinin
işçiləri gətirilən əhalinin qarşılanmasını, qeydə alınmasını və yerləşdirilməsini təşkil
edir.
Köçürülən əhalinin ərzaqla təminatı müvafiq strukturlar tərəfindən ictimai iaşə
müəssisələrinin bazası əsasında təşkil edilir, lazımlı hallarda əlavə iaşə məntəqələri
(yeməkxanalar) açılır.
Respublikada, şəhər və rayonlarda bütün köçürülmə tədbirləri üzrə ümumi
hesablamalar aparılır. Hər bir konkret fövqəladə hadisə təhlükəsi yaranarkən və baş
verərkən köçürmə işlərinin icrasına cəlb ediləcək qüvvə və vəsaitlər hesablanıb
müəyyən edilir.
Köçürülmə zamanı əhali illərlə yaşadıqları yerlərini tərk etməyə, əmlaklarının
bir hissəsini evlərində qoyub getməyə, vərdiş etmədikləri şəraitdə yerləşib yaşamağa
məcbur olurlar. Hamı başa düşməlidir ki, insanların həyatını xilas etmək naminə bu
çətinlik və məcburiyyətə tab gətirmək lazımdır. Buna görə də Mülki müdafiə
qərargahının sərəncamlarını yerinə yetirmək, bu mürəkkəb tədbirlərin həyata
keçirilməsində onlara kömək göstərmək hər bir vətəndaşın borcudur.
Təhlükəsiz rayonların əhalisi isə təhlükəli zonalardan köçürülərək gətirilmiş
əhalinin həyat şəraitinin təmin olunmasında: daldalanacaqların düzəldilməsi, tənəffüs
üzvlərini qoruyan sadə mühafizə vasitələrinin hazırlanması, ictimai binaların yaşayış
yeri kimi uyğunlaşdırılması, əlaltı materiallardan məişət əşyalarının (oturacaq,
çarpayı, yataq dəsti və s.) düzəldilməsi işlərində fəal iştirak etməlidir.
Kimyəvi təhlükəli obyektlərdə qəza baş verərkən eləcə də ərazidə radioaktiv
çirklənmə olarkən, köçürmə işləri iki mərhələdə yerinə yetirilir. Bu zaman həmçinin
radiasiya və kimyəvi zəhərlənmədən mühafizə tədbirləri də həyata keçirilir.
Fövqəladə hadisə baş vermiş rayonun ərazisi polis idarələrinin əməkdaşları
tərəfindən ciddi nəzarətə alınır, əhalinin qəza zonasından köçürülməsini isə yol polisi
müəyyən marşrut üzrə nizama salır.
Köçürmə işlərinin müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsi həmçinin əhalinin özünün
mütəşəkkilliyindən və intizamından xeyli asılıdır.
İri şəhərlərdə istehsalat fəaliyyətini dayandıran və ya öz işini şəhərdən kənar
zonaya keçirən obyektlərin fəhlə və qulluqçularının, habelə istehsalatda məşğul
olmayan əhalinin köçürülməsi kombinasiyalı üsul ilə yerinə yetirilir, yəni onların
həm piyada, həm də nəqliyyat vasitələrində, mütəşəkkil sürətdə şəhərdən kənar
zonaya aparılması nəzərdə tutulur.
Köçürülən əhalinin uçotunu aparmaq üçün icra hakimiyyəti başçılarının qərarı
ilə köçkünlərin (qaçqınların) qeydiyyat məntəqələri yaradılır.
Köçürmə üzrə daşımaların plan-cədvəli FHN-in regional şöbələri və icra
hakimiyyətinin sifarişləri üzrə ictimai nəqliyyat vasitələrinin sahibkarları tərəfindən
tərtib olunur.
Köçürmə tədbirlərinə cəlb olunan avtomobil nəqliyyatı vasitələrinə yanacaq
doldurmaq üçün yanacaqdoldurma məntəqələri şəbəkəsindən istifadə olunur və bu
zaman dərəcəli obyektlərdəki yanacaq-sürtgü materialları ehtiyatları ilk növbədə sərf
edilir.
Köçürmə dövründə əhaliyə tibbi xidmət respublikanın səhiyyə orqanlarına
həvalə olunur. Köçürülən əhalinin toplanma yerlərində stasionar tibb müəssisələri və
piyada köçürmə marşrutlarında xüsusi maşınlarda səyyar tibb məntəqələri təşkil
edilir.
Nəticə olaraq qeyd etmək lazımdır ki, sülh və müharibə dövrlərindəki fövqəladə
hallarda köçürmə işlərinin müvəffəqiyyəti – köçürülən əhalinin fəaliyyətindən,
mütəşəkkil, intizamlı və şüurlu davranışından xeyli dərəcədə asılı olacaqdır.
|