Multipl skleroz (Multiple Sclerosis; ms) tanim ms beyin ve omuriliğin bir hastalığıdır

Ataklı MS seyrinde de büyük farklılıklar vardır.

Bu MS tipinde bazı kişilerde iki atak arasında on yılı aşkın süreler olabilir. Bazılarındaysa bir ataktan bir iki ay sonra yeni bir atak ortaya çıkmaktadır. Ataklar aynı kişide de farklı aralıklarla oluşabilir. Atakların sıklığı gibi süresi ve şiddeti de değişkenlik gösterir.

Ataklı MS’de, başlangıç dönemlerinde çoğunlukla ataklar arasında kişi tümüyle sağlıklıdır. Başlangıçta hastalık atakları tam ya da tama yakın düzelir. Uzun dönemler boyunca kişi aynı durumda kalabilir.

Yıllar içinde tam iyileşmemiş ataklardan kalanlar birikerek bazı yetersizliklere neden olur.

MS, sürekli ilerleyen ama ataklarında görüldüğü bir gidiş şekli gösterebilir.

Hastalığın hızla ya da yavaşça ama giderek ağırlaştığı, arada atakların oluştuğu ve bazı belirtilerde kısmen düzelmelerin izlendiği bir gidiş şeklidir. Buna “Hem ataklı hem de ilerleyici olan MS (PRMS; Progresive-Relapsing MS) denir.

MS, sürekli ilerleyici bir gidiş şekli gösterebilir.

Bir başka MS davranışı ise sinsi ilerleyici şekildedir. Sinsi bir başlangıcın ardından giderek yeni belirtiler eklenir. Belirgin düzelme dönemleri izlenmez. Atak düşündürecek belirgin hastalık dönemleri oluşmadan günden güne yavaş yavaş ya da hızla ağırlaşan bulgular vardır. Bulgular daha çok yürüme ve denge sistemleri ile ilgilidir. Buna “Birincil İlerleyici MS (PPMS; Primer Progresif MS) adı verilir.

Ataklarla seyreden MS şekli, yıllar sonra ilerleyici MS şekline dönüşebilir.

İlk belirtiler çoğunlukla tam düzelme ile kaybolurken artan atak sıklığı, kalıcı kayıplara neden olabilir. Sonrasında atak oluşmadan belirtilerde artmalar, özelikle yürüme ve denge sorunlarında fazlalaşma oluşur. Buna da İkincil İlerleyici MS (SPMS; Sekonder Progresif MS) denir.

MS’in seyri herkesde farklıdır.

Neredeyse hemen her MS’linin kendine özgü bir durumu, farklı bir gidişi ve ağırlık farklılığı vardır. Bu bireysel durum farklılıkları o kadar çoktur ki hiçbir MS’linin bir diğeri ile kendini kıyaslaması doğru olmaz.

TEDAVİ

“Kendi kendinin doktoru olmak” çok doğru ve yerinde bir yaklaşımdır.

Kendi kendinin doktoru olmak, bedenine değer vermek ve onu koruyacak önlemleri almak anlamına gelir. Doğru ve yerinde bir söylemdir.

Hastalık söz konusu olduğunda kendisini ilgilendiren bu özel konu da temel bilgileri öğrenmesi de kişilik hakkıdır. Çok önemlidir. Yaşayarak bir çok farklı deneyime sahip olması da olağandır. Ama tedavi kararı vermek için bu deneyim ve bilgi yeterli değildir.

Tedavi bölümünün amacı genel bir fikir vermektir. Kişinin kendi kendisini tedavi etmesini kolaylaştırmak değildir.

Bu bölümden ya da başka kaynaklardan edinilen bilgilere dayanarak, yaşadıklarından çıkardığı sonuçlara güvenerek, kendi kendini ya da bir yakınını tedavi etmeye kalkışmak ya da tedavi şeklini veya süresini değiştirmek tümüyle hatalı olur. (Bu konuda daha fazla ayrıntı için hasta hakları bölümüne bakınız)

MS’in tedavisinin olmadığı doğru değildir.

Başka bazı hastalıklarda da olduğu gibi, MS’de de hastalığı tümüyle yok edecek kesin bir tedavi şekli yoktur. Bu, MS’in tedavisinin olmadığı anlamına gelmez. Diabet (Şeker) ya da Epilepsi (Sara) hastalığının tedavisi varsa MS’in de tedavisi vardır. Çünkü bu hastalıkları da tümüyle yok etmek mümkün olmadığı halde seyri denetlenebilmektedir.

Bütün dünyada MS tedavisi konusunda ciddi araştırmalar sürdürülmektedir. Yurdumuzda da hekimler arasında MS’e karşı giderek artan bir ilgi vardır. Bu sayede doğru tanı ve tedaviye ulaşabilen birey sayısı da giderek artmaktadır.

MS’de farklı amaçlarla farklı tedaviler yapılır.

MS’de yapılan tedavileri hedeflerine göre üç ana bölümde değerlendirmek mümkündür; 1-MS ataklarının tedavisi. 2-MS’in gidişini değiştirmeye yönelik tedaviler. 3-MS’den kaynaklanan belirtilerin tedavisi

1-MS atakları kortizonla tedavi edilir.

Atak tedavisi için etkinliği kanıtlanmış olan tek ilaç “Kortizon” ya da “Steroid” adıyla anılan “Kortikosteroid” ilaçlardır. Bunlardan Metil Prednizolon en çok kullanılan ilaç olmakla birlikte benzerleri de kullanılır.

MS Ataklarında “PULSE” uygulanır.

Atak tedavisinde, her bir MS merkezinin birbirinden farklı “Kortikosteroid” uygulama alışkanlıkları vardır. En yaygın uygulama şekli, tıbbi adı “Metil Prednizolon” olan iğnenin, serum içine katarak, tek seferde damar yolunu kullanarak 1000 miligram miktarında, vücuda vermektir. Bu uygulama sabah saatlerinde 5-10 gün süreyle yapılır ve “PULSE Tedavi” diye adlandırılır. (İngilizce okunuşu ile pals)

Bazı merkezler ise damar yolu ile ilaç uygulanması bittikten sonra, aynı cins ilacı daha düşük miktarlarda ağızdan hap olarak vererek, bir süre daha kortizon tedavisini sürdürmekte ve zaman içinde azaltarak kesmektedir.

Bu şekilde ağızdan ilaç kullanımına geçmeden, “PULSE” tedavisini birdenbire kesmeyi yeğleyen merkezler de vardır.

Her iki uygulama şeklinin taraftarları da, kendi tercih ettikleri yöntemi daha avantajlı bulmaktadır.

Atak tedavisinde ACTH kullanılabilir.

MS ataklarının tedavisinde, vücudun kendisinin doğal kortizon yapımını uyaran “Adreno Kortiko Tropik Hormon” (ACTH) kullanılması da mümkündür. Piyasa adı Synacthen Depot olan bu ilaç, günde bir kere kas içine yapılan iğne şeklinde, 3-10 gün süreyle uygulanmaktadır.

Daha ucuz ve kolay uygulanır oluşu tercih nedeniyse de “PULSE” kadar etkili olmadığı kanısı yaygındır. Su ve tuz tutucu yan etkileri daha fazladır. Ataklar hafifse ya da diğer tedavi yöntemi uygulanamıyorsa kullanılmaktadır.

Ataklar Kortizon tedavisi yapılmadan da iyileşebilir.

Ataklar, özellikle MS’in başlangıç yıllarında kendiliğinden geçebilirler. Atak sırasında uygulanan bu tip Kortikosteroid tedavileri, iyileşmenin erken başlamasını sağlar ve daha çabuklaştırırken, iyileşmenin derecesini de artırırlar.