Multivibratorlar

5.8-rasm. Kremniyli tranzistorlar uchun kondensator - 5.9-rasm. Germaniyli tranzistorlar uchun kondensatorning -
ning razryadlash sxemasi razryadlash sxemasi


U_c(t°) bo‘lganidan multivibrator tebranish davri va chastotasi haroratga bog‘liq T_koleb= ξ(t°) f_koleb=F(t°). Demak, chastota nostabilligining asosiy sababi germaniyli tranzistorda B–K yopiq tran- zistorda. Ushbu kamchilikni oldini olish uchun baza kollektor- ni kondensator razryadlanishi vaqtida uzib R_b, qarshilikdan uning
uchun sxemaga uzuvchi diod kiritiladi. Uning I_k0 toki ikki barobar
kichik bo‘lishi lozim, tranzistornikiga nisbatan ushbu maqsadda maxsus yuksak chastota (YCh) diodlari (impulsli) qo‘llaniladi va uning prinsipial sxemasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi (5.10-rasm).
-E_k


k


5.10-rasm. Chegaralovchi diodli terma stabillovchi avtotebranuvchi multi- vibratorning prinsipial sxemasi
VD1 va VD2 diodlar VT1 va VT2 tranzistorlarni raz- ryad zanjiridan uzish uchun R1 va R2 qarshiliklar esa tran- zistor bazasida nol potensial hosil qilish uchun xizmat qiladi (R1 q R2  ÷5 R_vxVT). Ushbu sxema modeli 5.11-rasmda keltirilgan.



5.11-rasm. Chegaralovchi diodli avtotebratgichli multivibrator prinsipial sxemasining modeli
I_k0VD<< I_k0VT, shuning uchun yuksak chastota diodli qo‘l- lanilgan ushbu sxemada chastota nostabilligi undan bir foiz
chamasida bo‘ladi.
Ge tranzistorlar uchun chegaralovchi diodlarsiz 10%, Si

tranzistorlar uchun esa 1–3% tashkil etadi.

Chiqish impulsi oldi frontini yaxshilash uchun C1 va C2 da- gi zaryadni qo‘shishga qo‘shimcha qarshiliklar R1 va R2 orqali hamda VD1, VD2 yordamida amalga oshiriladi (5.12-rasm).
C kondensatorni zaryadlash +E_k→R1 → C1 →BE_nasVT
Zanjirlar orqali bunda qarshilikdan tok oqmaydi. Kondensator razryad zanjiriga diodi ta’sir qilmaydi, chun-
ki u o‘tkazuvchi yo‘nalishiga ulangan va kondensator razryadini
+ U_c1 →VD1 →VT1 → – E_k→ +E_k→R_b2 zanjir orqali ta’minlaydi.
Multivibratorning universal sxemasi quyidagi elementlarga ega bo‘lish lozim:

• 
  termostabillash;
  
• 
  impuls old frontini yaxshilash;
  
• 
  chastotani tekis boshqarish.
  

Bunday multivibratorlar integral sxema seriyalari 119GF2 va 218GF2 bajariladi, 119-seriya yarim o‘tkazgichli (monolit) IS, 218 seriya gibridli. Integral sxemadagi multivibratorlar qo‘shimcha kondensatorlar va qarshiliklarni chastotani boshqarish uchun ulashga chiqish nuqtalari mavjud.



5.12-rasm. Tranzistorli multivibratorning chiqish kuchlanishi formasi yaxshilangan sxemasi