MüMİn sekman, Kişisel gelişim ve

Bir insana çaresizlik nasıl öğretilir?
Öğrenilmiş  çaresizlik  üzerine  başka  deneyler  de  yapılmıştır. 
Köpekler  üzerinde  yapılan  araştırmalar  balıklar,  fareler  ve  kedi­
ler üzerinde de yapıldığında benzer sonuçlar ortaya çıkmıştır.
Aynı  deneyler  insanlar  üzerinde  de  yapılarak,  "Çaresizlik 
insanlara  öğretilebilir  mi?"  sorusunun  cevabı  test  edilmiştir.  Bu 
amaçla  Hiroto,  köpekler  üzerinde  yapılan  deneyi  örnek  alarak 
bir deney tasarlamıştır.
Önce  deney  için  seçilmiş  insanları  üç  gruba  ayırmıştır.  Birin­
ci  ve  ikinci  grubun  bulunduğu  yere  yüksek  sesli  gürültü  verilme­
si,  üçüncü  'kontrol  grubu'nun  odasına  rahatsız  edici  ses  veril­
memesine karar verilmiştir.
Birinci  gruptakiler  (kaçış  grubu)  odadaki  düğmeyi  bulup 
bastıklarında,  gürültü  kesilmektedir.  İkinci  grupta  ise  (çaresizler 
grubu)  odadaki  düğmelerden  hiçbiri  gürültüyü  kesememektedir. 
Gürültü  yayını  başladığında  ilk  gruptakiler  düğmeyi  bularak 
gürültüyü  kesmiştir.  İkinci  gruptakiler  çabalamalarına  rağmen 
gürültüyü  kesen  düğmeyi  bulamayınca,  bir  süre  sonra  bu  konuda 
çaba göstermeyi bırakmıştır.
Deneyin  ikinci  aşamasında,  üç  grup  yeni  bir  odaya  konur. 
Yine şiddetli bir gürültü yayını başlatılır. Kontrol ve kaçış grubu, 
düğmeyi  bulmak  için  çabalarken,  çaresizler  grubunun  hiç  uğraş­
madığı  gözlenir.  Bu  sonuç  insanlara  çaresizliğin  öğretilebileceğini 
(ya da çaresizliğin insanlarca öğrenilebileceğini) göstermektedir.
Bir  sonraki  bölüme  geçmeden  önce  kendi  durumunuzu  değerlendir­
meye  ne  dersiniz?  Hayatınızın  hangi  alanında  -ilişkiler,  kariyer, 
aşk,  evlilik,  para-  denemeleriniz  sonuçsuz  kaldı?  Siz  kaç  dene­
meden sonra 'bir daha denemekten' vazgeçiyorsunuz?
Buraya  kadar  'öğrenilmiş'  çaresizlik  psikolojisini  inceledik. 
Oysa  Doğu  toplumlarmda  çaresizlik  daha  çok  'öğretilmiş'  bir 
yaşam  tarzıdır.  Bir  sonraki  bölümde  başarısız  denemeler  yaşa­
madığı  halde,  içinde  yaşadığı  kültür  ve  çevre  tarafından  birey­
lere çaresizliğin nasıl yüklendiğini göreceğiz.
34

---