MüMİn sekman, Kişisel gelişim ve

Hayatımız öğrenilmiş çaresizlikler antolojisi
Sadece  kamyoncularımız  mı,  hepimizin  zihinsel  arşiv  kayıtla­
rında  farklı  farklı  öğrenilmiş  çaresizlik  dersleri  mevcuttur.  Defa­
larca  denediğimiz  ama  sonuç  alamayıp  yenildiğimiz,  tekrar  bir 
cesaretle  denediğimiz,  yine  yenildiğimiz,  en  sonunda  denemek­
ten  vazgeçtiğimiz  ne  çok  şey  vardır.  İşte  farklı  kesimlerden  fark­
lı kesitlerle, hayatımızdaki bazı öğrenilmiş çaresizlik halleri...
•  Yabancı  dil  kursuna  yeni  başlamışızdır.  Yeni  kelimeleri  ve 
kuralları  öğrenir,  unuturuz.  Bir  daha  ezberleriz,  bir  daha 
unuturuz.  Sonunda,  "Kafama  girmiyor,"  deyip,  çaresizlik 
marşını  okumaya  başlarız!  Bu  aşamayı  geçenlerin  bazıları 
da ilk bir ayda öğrendiği 100 kelime ile New York Times oku­
maya kalkar. Hiçbir şey anlamayınca, "Yok, bu iş olmuyor!" 
diyerek vazgeçer.
•  Genç çiftimiz yeni evlenmiştir. Kadın hemen kocasını kafasın­
daki ideal erkek modeline göre yeniden biçimlendirmek için hareke-
41

---

te geçer! Ona çoraplarını yere atmamasını, ev işlerine yardım 
etmesini,  mutfakta  salatadan  daha  fazlasını  yapmasını  ve 
özel  günlerinde  hediyeler  almasını  öğretecektir.  Defalarca 
uğraşır, karşısındaki 'taşfırm erkeği'nin direnişiyle sonuç ala­
maz. Sonunda kadın kaderine küsüp onu 'olduğu gibi' kabul 
eder!
Bazen  fazla  kilolardan  kurtulmuş  halimizi  hayal  eder,  sıkı  bir 
rejim kararı alırız. Çoğumuz kararı aldığıyla kalır, hiç başla­
maz. Bazılarımız birkaç gün diyet yaparız. Sonuç alamayız. 
Başka bir diyet deneriz. Yine sonuç alamayız. Sonunda niyet- 
sizliğimizi  değil  diyetçileri  suçlar,  "İşe  yaramıyorlar,  para 
tuzağı  bunlar,"  deyip  eski  alışkanlıklarımıza  aynen  devam 
ederiz.
İşsiz  kalınca  iş  aramaya  karar  veririz.  Yedinci  görüşmeden 
de istediğimiz sonuç çıkmayınca, hemen olayı değiştirilmesi 
kendi  elimizde  olmayan  makro  ekonomik  nedenlere  bağ­
larız.  "Ülkede  %  13  işsizlik  var!  Ekonomi  durgun,"  deriz. 
Ülkede 2 milyon işsizin olduğu doğrudur ama o gün iki bin 
kişinin yeni bir iş bulduğu da doğrudur!
Üniversite  öğrencisi  iken  harçlığımızı  çıkarmak  için  pazarla­
macılık  yaparız.  Elimize  bir  ürün  verirler,  üçüncü,  beşinci, 
on  yedinci,  "Hayır,  almıyorum!"  cevabından  sonra  satıcılık 
kariyerimiz  biter.  "Millet  bu  malı  almıyor  kardeşim!"  Oysa 
başka  bir  satıcı,  aynı  üründen  aynı  günde  çok  sayıda  satış 
yapmıştır.  Biz  yapamadıysak  'yapılamaz'dır,  öyle  kendi 
eksiğimizi görebileceğimiz 'performans değerlendirme' gibi 
ince hesaplara gelemeyiz!
Bazen  kötü  bir  alışkanlığımızdan  kurtulmak  isteriz.  Mesela 
sigarayı  bırakmaya  karar  veririz.  Kararımıza  uymak  için,  önce 
azimle  direniriz  ama  çoğumuz  zamanla  kendimize  yenilir,  başa 
döneriz.
Üniversite  öğrencisiyken  sık  sık  'memleketi  kurtaracak'  bir  fikir 
gelir aklımıza. İdealist bir tavırla fikrimizi yaymaya başlarız. 
117. kişinin de, "Boş ver abi ya, memleketi sen mi kurtara-

---

çaksın?" demesiyle, başka bir fikir bulur, onu bırakırız! Oysa 
Samsun'a çıktığında muhtemelen Mustafa Kemal'e de birile- 
ri, "Boş ver abi ya, kaç bin kişi denedi olmadı, bu memleketi sen mi 
kurtaracaksın!" demişlerdi.
•  Bazen  siyasi  'eylem  yaparak  'tavır  koymak',  aktif  bir  yurttaş 
olmak  isteriz.  Bir  gösteriye  katılırız,  biraz  ıslanır,  cop  yeriz, 
ikinci, üçüncü gösteriden sonra hiçbir şeyi değiştiremediği­
mizi  görür,  pasif  hayatımıza  geri  döneriz.  Birisi  hakkımızı 
yer,  hakkımızı  aramak  için  mahkemeye  gideriz.  Mahkeme 
bir yıl sonrasına gün verir. Hoş geldin öğrenilmiş çaresizlik!
•  En  büyük  öğrenilmiş  çaresizliğimiz  kendi  milletimizi  'düzelt­
me'  girişimlerinde  defalarca  başarısız  olup,  ''Biz  adam  olma­
yız,"  diye  havlu  atmamızdır.  Türk'ün  Türk'ü  modernleştirme 
projesi en büyük öğrenilmiş çaresizlik örneklerimizdendir.
•  Çoğu  kişinin  kendi  hayatını  düzenleme  çabası  da  öğrenilmiş 
çaresizlikle biter. Her yılbaşında irade gücümüzü daha fazla 
kullanmaya,  hayatı  planlı  yaşamaya,  önce  düşünüp  sonra 
harekete  geçmeye,  öfkelendiğimizde  tepki  vermeden  önce 
içimizden  on  üçe  kadar  saymaya  karar  veririz.  Yalan  yok, 
birkaç kez de aldığımız kararlara uyarız ama bir süre sonra 
iç disiplinimiz çözülür, kararlarımız unutulur, eski halimize 
döneriz.
Yaşamak  istediğimiz  hayat  bu  değil.  Yaşamamız  gereken  hayat 
da  bu  değil.  Ama  maalesef  pek  çoğumuzun  şu  anda  yaşadığı 
hayat bu. Böyle yaşamak bizi ne hale getirdi?