Mundarija I. Kirish II. Asosiy qism

Sut va sut mahsulotlarini xavfsizligiga bo‘lgan talablar quyidagilar asosida 
shakllantiriladi:

xom ashyo, tayyor sut mahsulotlariga bo‗lgan sanitariya qoidalari, meʼyor
va gigiyenik normativlar, veterinariya-sanitariya qoidalari va meʼyorlar;

sut va sut mahsulotlarini xavfsizligi bo‗yicha qo‗shimcha talablar;

xom ashyo va mahsulotlarni jo‗natish va saqlashga bo‗lgan talablar;

ekologik xavfsizligiga bo‗lgan talablar.
O‗zbekiston Respublikasi hududida muomilada bo‗lgan sut va sut mahsulotlari
o‗rnatilgan yarog‗lilik muddati doirasida va unda ko‗p muddatda xavfsiz bo‗lishi
va texnik reglamentning talablariga muvofiq bo‗lishi lozim.
Sut va sut mahsulotlarini o‗ralishi mahsulotni barcha yarog‗lilik muddati
davomida uni xavfsizligini va muomala jarayonida isteʼmol xususiyatlarini
taʼminlashi lozim.
Aytish joizki, texnik reglament talablariga javob bermaydigan sut va sut
mahsulotlari O‗zbekiston Respublikasini ―Oziq-ovqat mahsulotlarini sifati va
xavfsizligi to‗g‗risida‖gi qonuni bilan belgilangan, oziq-ovqat mahsulotlari sifati
va xavfsizligini taʼminlash sohasida davlat boshqaruvini amalga oshiruvchi davlat
nazorati organlari qarori bo‗yicha qayta ishlash bo`yicha amalga oshiriladi.
Noqulay xo‗jaliklardan olingan sut yoki qaymoq uchun konosamentda
―pasterizatsiya qilingan‖ belgisi bo‗lishi va pasterizatsiya harorati ko‗rsatilishi
kerak.
Noqulay xo'jaliklardan olingan sut yoki qaymoqning har bir partiyasi kimyoviy
usulda pasterizatsiya samaradorligi uchun zavod laboratoriyasi tomonidan

---

---

15
tekshiriladi va faqat peroksidazaga salbiy reaktsiya olgandan keyin qabul qilinishi

mumkin.
Ushbu xom ashyodan ishlab chiqariladigan mahsulotlar assortimenti davlat
sanitariya-epidemiologiya nazorati organlari bilan kelishilgan holda amalga
oshiriladi.
Bolalar sut mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun sut veterinariya va davlat
sanitariya-epidemiologiya nazorati organlari bilan kelishilgan holda maxsus
ajratilgan fermer xo'jaliklaridan etkazib berilishi va eng yuqori va I navli
tayyorlangan sut uchun GOST talablariga javob berishi kerak.
Xom sutni sutni birlamchi qayta ishlash (filtrlash, sovutish) amalga
oshiradigan zavodda saqlashda quyidagi qoidalarga rioya qilish kerak:
Qabul qilingan sovutilgan sutni saqlangan (sovutilgan) sut bilan aralashtirib
yubormaslik kerak;
Kislotaligi 18 ° C dan oshmaydigan, 4 ° C gacha sovutilgan sutni jo'natishdan
oldin 6 soatdan ko'p bo'lmagan muddatda saqlash mumkin va 6 ° C ga qadar
sovutiladi - 4 soatdan ko'p bo'lmagan.
Agar sut 10 soatgacha tashilgan bo'lsa, uni 6 ° C dan yuqori bo'lmagan
haroratda jo'natish kerak; sutni tashish muddati 16 soatgacha bo'lgan holda, uni 4 °
C dan yuqori bo'lmagan haroratgacha sovutish kerak.
Ushbu zavodlarda sutni pasterizatsiya qilish quyidagi hollarda amalga oshiriladi:
Kislotaligi 19 - 20°T bo'lgan sut tushumlari;
Sutni 6 soatdan ortiq saqlash zarurati;
Sutni shahar sut zavodiga tashish muddati, yuqorida ko'rsatilgan vaqtdan oshib
ketadi.
Sut olishdan oldin darhol sut shlanglari va tank armaturalari oqartiruvchi
eritma bilan dezinfektsiya qilinishi va ichimlik suvi bilan yuvilishi kerak. Sutni
qabul qilish tugagandan so'ng, shlanglarni yuvish, dezinfektsiya qilish, vilka yoki
suv o'tkazmaydigan qopqoq bilan yopish va qavslarga osib qo'yish kerak.

---

---

16
Tanklarning shlanglari va quvurlarini tozalash uchun yuvish va dezinfektsiyalash

eritmalari maxsus belgilangan idishlarda saqlanishi kerak.
Qabul qilingan sut va qaymoq filtrlanishi va darhol (4 + 2) ° C ga sovutilishi
yoki darhol pasterizatsiya uchun yuborilishi kerak. Sovutilgan sutning ruxsat
etilgan saqlash muddati +4° - 12 soat, +6° - 6 soat.
Xom va pasterizatsiyalangan sutni saqlash uchun alohida tanklar va sutni
etkazib berish uchun alohida sut quvurlari bo'lishi kerak.
Xom va pasterizatsiyalangan sutni saqlash idishlari etiketlangan bo'lishi kerak.
Sutni ajratish, sut va qaymoqni normallashtirish va homogenlashtirish
pasterizatsiyadan oldin amalga oshirilishi kerak. 60 ° C dan past bo'lmagan
haroratda pasterizatsiyadan keyin gomogenizatsiyani amalga oshirishga ruxsat
beriladi. Pasterizatsiyalangan sutni ajratishda olingan qaymoq, yog'siz sut yoki
normallashtirilgan aralashma qo'shimcha pasterizatsiyaga duchor bo'ladi.
Pasterizatsiya-sovutish moslamalarini ishga tushirishdan oldin operator
quyidagilarni tekshirishi kerak: qurilmalarda yozish uchun termogramma qog'ozi
va siyoh mavjudligi, pasterizatsiya qilinmagan sut uchun qaytarish klapanining
to'g'ri ishlashi, qurilmalarning yozish bloklari, shuningdek avtomatik boshqaruv.
sutning pasterizatsiya harorati uchun tizim.
Pasterizatsiya haroratini nazorat qiluvchi termogrammada operator har bir
ish siklida siyoh bilan belgilashi kerak: uning familiyasi, pasterizator turi va N,
sana, sut pasterizatsiya qilinadigan mahsulotning nomi, boshlanish va tugash vaqti,
jarayonning borishi. texnologik jarayon (o'rnatilgan rejimdan chetga chiqish
sabablarini tushuntirish bilan sutni yuvish, dezinfeksiya qilish, pasterizatsiya qilish
bosqichlari).