Mundarija Kirish Asosiy qism I. Bob. Tabiatni xuquqiy muxofaza qilishning tarixiy jixatlari

1.2 Tabiatni muhofaza qilishning tarixiy kelib chiqishi.
Insoniyat jamiyatining rivojlanishining boshlang‘ich davrlarida odamlami tabiatga bo‘lgan munosabati shunchaki, ya’ni ongsiz bo‘lgan. Uning sharti inson o‘zi va jamiyat uchun foydali narsalarni, uning keyingi bo'ladigan oqibatlariga e’tibor bermay munosabat bildirgan. O'sha vaqtda sodda qurollar har jamoaning ehtiyojlarini eng kam miqdorda qondirgan. Shu bois inson bilan tabiat o'rtasida muvozanat — tenglik bo'lgan. Lekin ayovsiz ov qilish tufayli kam ko'payadigan hayvonlaming (mamontlar, seijun nosoroglar) qirilib ketishiga olib keldi. Ana shu paytdan boshlab tabiat hodisalari sababi o'rganilib, tabiat boyliklarini muhofaza qilish haqida fikr yuritilgan. Shu maqsadda tabiatni m uhofaza qilish urf-odatlar qatoriga kiritilgan. Qadimda odamlar o'z ehtiyojlarini boshlang'ich dehqonchilik va chorvachilik hisobiga qondira boshlashgan. Feodalizm vaqtiga kelib ishlab chiqaruvchilar bilan iste’mol qiluvchilar o'rtasida aniq ayirma hosil bo'ldi. Bu davrda qimmatbaho, kam tarqalgan hayvonlami himoya qilish haqida qonunlar chiqarildi.
Kapitalizm davrida insonning tabiatga ta’sir qilishi eng yuqori darajaga ko'tarildi. Rivojlangan davlatlarda tabiatni muhofaza qilish xususida qator qonunlar yaratildi. Tabiatni muhofaza qilish haqida birinchi qonun qadimiy Vavilion podshosi Xamurat tomonidan (1792-1850- yil bizning eramizga qadar) chiqarilgan. Hindistonda eramizdan 240 yil oldin Ashoni imperatori tomonidan olti oyga to'lmagan va bo'g'oz hayvonlami otishni man qilish haqida qonun chiqarilgan. Keyinchalik, XIII asrda Boleslav xoni Urm at tur, zubr va boshqa hayvonlami muhofaza qilishni qonunlashtirdi. XIV asrda Daniya podshosi dunlardagi o'simliklami saqlash haqida qonun chiqardi. XIX asr oxiri XX asming birinchi yarmida Prussiya, Niderlandiya, Fransiyada tabiatni muhofaza qilish haqida bir qancha qarorlar chiqdi.
Chor Rossiyasida ham tabiatni muhofaza qilish xususida juda ko'p qarorlar chiqarildi. Tabiat boyliklarini muhofaza qilish ma’muriyatlari tashkil qilindi. Petr Birinchi kemasozlikni rivojlantirish maqsadida o'rmonlami himoya qilish borasida maxsus buyruqlarga imzo chekkan. XIX asr va XX asming boshlarida tabiatni muhofaza qilish jam oatchiligi shakllandi. Shundan so‘ng, tabiat boyliklarini muhofaza qilish boshlandi. Matbuotda suvning tozaligini muhofaza qilish, yer osti boyliklaridan foydalanish haqida qonunlar e’lon qilindi. Sobiq sho'ro hukumati vaqtida ham tabiatni muhofaza qilishga e’tibor berilgan. 0‘rmon ishlari haqidagi birinchi qonun 1918- yilning may oyida chiqqan. M ustaqil mamlakatimizda tabiatni muhofaza qilish faqat davlatning vazifasi emas, balki umumxaiq ishi deb qaraladi.