Mundarija kirish I bob zamburug`lar va ularning tuzilishi, ko’payishi, klassifikatsiyasi. Arximitsetlar va fikomitsetlar bo’limlari

2.2 Zamburug’lar va suvo’tlarining tuzilishi va ahamiyati

Bu qabila vakillarining aksariyat qismi kuruklikda, ayrim ayrim turlarigina suvda hayot kechiradi.
Biz quyida qabilaning xalk xujdaligiga katta zarar yetkazadigan turi kartoshka paraziti-fitoftora bilan tanishamiz. Fitoftora aktiv parazit zamburug’lardan bo’lib, o’simliklar ning bargi, poyasi, ildizi va tugunaklarida parazitlik qiladi. Ularning mitseliysi xo’jayin o’simlik hujayra va to’qimalari ichida yashab, O’zidan zaharli modda ajratadi. O’simlik kuchli zararlanganda barglari chiriy boshlaydi, zamburug’ning vegetativ tanasida maxsus usimtalar hosil bo’ladi, ular barg ogizchasi orqali tashqariga chiqadi. Usimta uchida limon shaklida zoosporangiylar hosil bo’ladi. Ular shamol yoki suv tomchilari yordamida O’zilib tarkaladi va kartoshka bargidagi namlik yoki tomchi suvlarda usa boshlaydi va undan 8 ta zoospora hosil bo’ladi. Zoosporalar ma’lum vaqtdan sung yumaloq shaklni egallab, pust bilan uraladi va O’zining nay shaklidagi uch qismi bilan barg ogizchasi orqali o’simlik to’qimasiga sukulib kiradi. Qulay sharoitda kartoshkaning bu zamburug’ bilan zararlanishidan yangi sporangiylarning hosil kilinishiga qadar 3-4 kun Vaqt o’tadi. Bu xildagi barg atrofida minglab zoosporangiylar saklovchi doglar paydo bo’ladi. Kartoshka o’simligining kasallanishi hosilni yigib olish paytida ruy beradi.





Kartoshka va pamidorda uchraydigan Fitoftora kasalligi

Yigim-terim paytida parazit kartoshka tugunagining zararlan gan qismi orqali kirib oladi va uni kasallantiradi. Dastlab, tugunakda qurgoshin rangli doglar paydo bo’ladi. Dog ostidagi to’qimalar qo’ngir tusga kiradi, lekin yumshamaydi. Bu xil dagi tugunaklar omborda ularni saklash davrida chirib ketadi. Kuchli zararlanmagan tugunaklardagi zamburug’ bahorda qadar saklanadi va erta bahor eqilgan dalani zararlantiradi. Ftoftora zamburug’ining jinsiy ko’payishi uning vatani bo’lgan Meksikada kо’zatilgan. Zigomitsetsimonlar kenja sinfi. Bu kenja sinfning 500 dan ortik turi mavjud , ular turtta tartibni O’z ichiga olgan. Bu kenja sinf vakillari asosan kuruklikda o’simlik koldiklari va chirindilarda yashaydi. Ular ning mitseliysi yaxshi taraqqiy etgan shoxlangan, tusiksiz tuzilgan bo’ladi. Jinsiy ko’payish zigogamiya yuli bilan borib zamburug’ning gamentangiy deb ataluvchi gifalari kushiladi. Bularda zoosporalar hosil bo’lmaydi. Jinssiz ko’payishi esa harakatsiz sporalar yordamida ruy beradi. Sporalar sporangiy sporalarda hosil bo’ladi.