Mundarija Kirish Iste’molchilarning bozordagi xatti-harakati. Iste’molchi imkoniyatlarining budjet chizig'idagi tahlili. Iste’molchi tanlovini optimallashtirish. Iste’molchi yutug’ini qo’lga kiritish. Xulosa Kirish. Mavzuning dolzarbligi

2-rasm.Iste’molchi tanlovi
Befarqlik egri chizig'i iste’molchining xohishini bir-birini o'rnini bosuvchi tovarlar majmui bilan ham qondira oladi. Bu chekli almashtiruv darajasi (MRS) deyiladi.

Yuqoridagi holatda chekli almashtiruv darajasinazariyasi bo'yicha Pepsining nechtasi pitsaning bittasi o'rnini “egallay olishi”ni o'lchash mumkin. Iste’molchining befarqlik egri chizig'i dek o'zgarmas bo'lmagani bilan chekli almashtiruv darajasi befarqlik egri chizig'i bilan bir xil bo'lolmaydi. Iste’molchining bir tovami boshqasidan ortiq ko'rishi uning xohishidagi tovarlar miqdoriga va iste’molchining ahvoliga ham bog’liq. Masalan iste’molchining pitsa yoki Pepsi xarid qilishida uning och yoki chanqaganligiga, shuningdek, qancha iste’mol qila olishiga qaraladi.

Iste’molchi barcha befarqlik egri chizig'ilardan birdek qoniqish hosil qiladi. Ammo u ba’zilarini afzalroq ko'rishi ham mumkin. Chunki u kamroq chiqimni, pastroq xarajatni afzal ko'rishi mumkin. 2-chizmada I₂ chiziqning istalgan nuqtasidan I1 chiziq yaxshiroqdir.

Iste’molchining befarqlik egri chizig'iuning nimani boshqalaridan afzal ko'rishini ko'rsatib beradi. Shu tufayli biz biz befarqlik egri chizig'ini ikki turdagi mahsulotlar variantini solishtirish uchun ishlatamiz. Masalan, D nuqta A ga qaraganda ko'proq foydaliroqligi tufayli yaxshiroq deb qaralsin (aniqroq qilib aytganda, D variat A ga qaraganda ikki hissa ko'p pitsa va Pepsi taklif qilsin). Befarqlik egri chizig'i nazariyasiga ko'ra D nuqta C nuqtadan ham yaxshiroq chunki u C ga qaraganda foydaliroq variantni taklif etmoqda. D nuqtanong C ga qaraganda Pepsi taklifi kamroq bo'lishiga qaramay, unda iste’molchini avzal ko'rishga undovchi pitsalar miqdori ko'pligi mavjud. Qaysi bir nuqtaning foydaliroqligini o'rganaturib, biz befarqlik egri chizig'ilarni ham o'zaro solishtirishimiz mumkin ekan.

3. 
   Iste’molchi tanlovini optimallashtirish.
   

Bu rejaning ham maqsadi iste’molchi qanday qilib tanlov amalga oshirishini tushuntirish hisoblanadi. Bizda analiz uchun ikki muhim manbaa mavjud: iste’molchining moliyaviy ahvoli (u qancha pul sarflay oladi) va iste’molchining xohishlari (u nimaga pulini sarflaydi). Endi biz ushbu ikki qismni birlashtirib, iste’molchining nima xarid qilish haqidagi qarorini tahlil qilamiz.

Iste’molchining eng qulay tanlovi O'zimizning qadrdon Pepsi va pitsamizni yana bir marotaba “davraga taklif etamiz”. Iste’molchi o'zi uchun eng yaxshi bo'lgan Pepsi va pitsa xaridi variantiga to'xtashi mimkin - bu uning eng so'ngi tanlovi bo'ladi. Ammo. iste’molchi o'z budjet sig'imiiga ham qarashi kerak. Chunki bu uning yagona moliyaviy o'lchov manbaasi hisoblanadi.

Pitsa miqdori, Oltinchi chizma iste’molchining budjet sig'imii va befarqlik egri chizig'i variantlaridan uchtasi tasvirlangan. Iste’molchi yetishishi mumkin bo'lgan eng befarqlik egri chizig'i variant bu chizmada uning budjet sig'imiiga tekkan nuqtadir (asimptota o'qi). Budjet sig'imii va befarqlik egri chizig'i kesishgan nuqta optimal nuqta deyiladi. Iste’molchi A nuqtani afzal ko'rishi mumkin, ammo, budjet taqchilligi bois u nuqtag “chiqa olmaydi”. Iste’molchi B nuqtani ham tanlashi mumkin, bu nuqtada befarqlik egri chizig'imavjudm lekin bu nuqta uni qoniqtirmaydi. Optimal nuqta Pepsi va pitsaning eng zo'r kombinatsiyasi mavjud bo'lgan nuqta hisoblanadi.

Eslab qoling: optimal nuqtada befarqlik egri chizig'I va budjet sig'imiteng bo'ladi. Biz befarqlik egri chizig'ini urinma, budjet sig'imini o'zgarmas deb olamiz. Urinish nuqtasi Pepsi va pitsa o'rtasida ham budjet tomonidan, ham qoniqish tomonidan eng befarqlik egri chizig'i. Xullas, iste’molchi ikki xil tovarni tanlaydi, shuning uchun befarqlik egri chizig'i nisbiy qiymatga ega bo'ladi.

Yettinchi bo'limda biz bozor narxlari iste’molchining mahsulotlarga munosabatini ko'rib o'tgan edik. Iste’molchi tanlovini tekshirish ba’zi xulosalarning aslida boshqachaligini ko'rsatmoqda. Tanlovni amalga oshirishda iste’molchi narxlami ko'rib chiqadi songra, befarqlik egri chizig'ibilan nisbiy narx to'g’ri keladigan optimal variantni tanlaydi. Nisbiy narx bu bozor sotishiga, iste’molchi esa xarid qilishiga mos bo'lgan narx hisoblanadi. Iste’molchining budjeti optimal qiymatida bozorning narx taklifi va iste’molchi sig'imi tengbo'ladi. Iste’molchi budjet optimali tufayli bozor narxlari iste’molchi xarid qila olishi mumkin bo'lgan tovarlar sonini cheklaydi.

Iste’molchi daromadining o'zgarishi uning tanloviga qanday ta’sir ko'rsatadi?