Mundarija: Kirish

MUNDARIJA:

Kirish…………………………………………………………………………..
1-BOB. Asosiy qism…………………………………………………………..
	Masalaning qo’yilishi va uning amaliy ahamiyati……………..
	. Raqamli summatorlarni loyihalash mavzusi bo’yicha nazariy ma’lumotlar tahlili……………………………………………...
	Triggerlar, xisoblagichlar va summatorlar ishini o’rganish…..
II-BOB.Dasturiy qismi………………………………………………………...
	2.1. Mltisim 14.0 daturi haqida umumiy ma’lumot ……………….
	2.2. Berilgan vazifa bo’yicha loyxa sxemasini ishlab chiqish…….
	2.3. Dasturdan foydalanish yo‘riq nomasi.……………………………
Xulosa…………………………………………………………………………..
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati…………………………………………..
Ilova……………………………………………………………………………..

Kirish
«Elektronika va Sxemotexnika» fanini o’qitishdan maqsad bakalavriat talabalarini xalq ho’jaligining turli sohalarida shaxsiy kompyuterlardan oqilona foydalanish uchun zarur bo’lgan kom’g’yuterning ishlash printsi’ini o’rganishdan iborat. Shu bilan birgalikda uning barcha ichki sxemalarini yaxshi bilishi, ichki energiya manbalari haqida mukammal tushunchaga ega bo’lishi hamda ushbu mutaxassislik talabalarida elektron qurilmalar va boshqa elektrotexnik qurilmalarning ish rejimlarini o’rganishda ko’nikma hosil qilish va bilim berishdir. Bu qurilmalarga mantiqiy va raqamli elementlar, yarim o’tkazgichli elementlar tuzilishidi va bular bo’yicha talabalarga nazariy bilim berish va amaliyotda o’rgatishdan iborat. Talabalarga, fanni o’qitishda asosiy e’tibor mantiqiy va raqamli qurilmalar (trigger, schyotchik, multivibrator. ATSP. TSAP. va x,k ) ishini va ularni EHM larda foydalanishning fizik printsiplariga qaratiladi. Shuningdek elektron qurilmalar yordamida mantiqiy elementlar. Hotira elementlari hamda odam-EHM muloqatidagi o’zaro informatsiya almashuvining fizik printsiplari sxemotexnika yordamida tushuntiriladi. Talabalarga elektron xisoblash mashinalarining tuzilishi ularning ishlash printsiplari va EHM larda ishlatiladigan elementlarning qo’llanishi, tuzilishlarini va ular ustida bajariladigan amallarni o’rgatishdan iborat.

Sxemotexika fani nisbatan yangi fan bo’lib u bevosita EHM lar va uni qo’llanilishi bilan bog’likdir. Mahlumki xozirgi kunda EHM lar xalq xo’jaligi va kundalik hayotimizga to’la kirib kelmokda. SHunday ekan biz o’z navbatida xar bir mutaxassis hattoki oddiy insondan EHM to’g’risida to’laroq bilimga ega bo’lishni va undan samarali foydalanishni taqozo etadi. Buning uchun esa albatta EHM larni ishlash printsipi va uni mantikiy tuzilishini bilish zarur. SHu nuqtai nazardan «Sxemotexnika» fani elektronikaning eng ilg’or yutuqlaridan kelib chiqib yaratilayotgan zamonaviy yarim o’tkazgichli qurilmalar ishini va ularni tuzilishini o’rganadi.
«Elektronika va Sxemotexnika» fanini o’rganishdan maqsad, raqamli va qisman, analog raqamli, EXM va sistemalari sxemotexnikasining qurilishi, ishlash va qo’llanishi printsiplarini o’rganishdir. Bu fan avval o’qitilgan «Informatika» «Mashina arifmetikasi va avtomatlar nazariyasi» va «Elektrotexnika va elektronika» fanlariga tayangan bo’lib, uni o’rganish natijasida talaba EXM va sistemalar uchun ishlab chiqariladigan:
 integral sxemalarning turlarini, xususiyatlari va funktsional vazifalarini bilish;
 matritsali katta integral sxemalar (IS) asosida EXM sxemalarini loyixalash amaliy ko’nikmalarini hosil qilish;
 zamonaviy IS lar asosida kombinatsion va tadrijiy sxemalarni loyixalashni o’rganish;
 IS da qurilma uzellarini, ko’rsatkichlarini o’lchash, shikastlikni qidirish xamda qurilmalarini sinash ko’nikmalariga ega bo’lish kerak.

Qadimdan insonda hisoblash extiyoji paydo bo’lgan, hamda insonlar miqdor o’lchami - sonni azaldan bilganlar.

Ibtidoiy odamlar faqat bir necha sonni bilgan va uning «sanash asbobi»- o’z qo’llari bo’lgan. Inson sanashini o’rganib olib, xamisha hisoblash usullarini mukammalashtirdi va turli hisoblash vositalarini yaratdi.
qadimiy Misrda ishlatilgan sanash taxtachasi «abak» dan hozirgi zamonaviy kompyuter vositalarigacha bo’lgan davr - shu rivojlanishning xosilalaridandir.
Birinchi EHMlar 40-yillarda paydo bo’lgan bo’lib, ularning rivojlanishi bevosita elektronika rivojlanishiga bog’liq bo’ldi, EHM sohasida texnik tarqqiyot xususida ga’ ketganda, ularning rivojlanishi yagona fizik-texnik ‘rintsi’ga asoslangan ma’lum bosqichlarga ajratiladi. Bu bosqichda EXM avlodlari deb ataladi.
EXM lar ularda ishlatiluvchi fizik elementlarga bog’liq holda u yoki bu avlodga mansubligi aniqlanadi.
Uzellarni tuzishda ulardan soddaroq EXM elementlari ishlatiladi. Elementlar turlicha bo’lib, o’z navbatida EXM ning element bazasini tashkil etadi. Bu jarayoni davom etsak, o’z navbatida elementlar elektroradiokoMPonentlar asosida tuziladi.
ElektroradiokoMPonentlar - rezistor, diod, triod, o’tkazuvchi simlar, transformator, kondensator, induktivlik va xokazo.
Keng mahnoda esa element bazasi deganda, radiokoMPonentlarni xamda ular asosida tuzilgan elementlarni tushunish kerak.
EXM elementlari - oddiy mantiqiy funktsiyalarni amalga oshiruvchi yoki ko’shimcha amallarni bajaruvchi elektron sxemalar bo’lib, ular asosida qurilmalar tuziladi. EXM elementlari tizim yoki seriya qilib ishlab chiqiladi. Bitta seriyada mantikiy elementlardan tashqari murakkab uzellar, qo’shimcha va maxsus elementlar bo’lishi mumkin.
Agar xar qanday murakkab mantiqiy funktsiyalarni tizimdagi mantiqiy elementlar asosida amalga oshirish imkoni bo’lsa, bundan tizim (seriya) funktsional to’lik tizim hisoblanadi. Funktsional to’lik tizimda qo’shimcha va maxsus xabarlarni moslash elementlari bor bo’lsa, bunday tizim texnik to’lik tizim deyiladi. Inson aqil – idroki, zakovati bilan o’rganayotgan, shakillantirayotgan hamda
rivojlantirgan qaysi fanni, uning yo’nalishini olmaylik albatta o’lchashlarga
ularning usullariga, o’zaro bog’lanishlariga duch kelamiz. Bu o’lchash usullari va
vositalari yordamida har xil kattaliklarni o’lchash va ularga bog’liq masalalarni
mukammal o’rganish orqaligina amalga oshiriladi. Shu sababli, hozirgi qaysi bir
fan, ilmiy yo’nalishi, u xoh tabiiy, xoh ijtimoiy bo’lmasin, albatta u yoki bu
darajada o’lchash bilan bog’liq. To’la ishonch bilan aytish mumkinki, o’lchash
inson ongli hayotining asosini tashkil etadi.
Faylasuflarning tahminicha fizikaviy xossalar, jarayonlarni tekshirish,
o’rganishda eng asosiy yo’l (metod) o’lchashlar hisoblanadi. Shunday ekan “Elektronika va sxematexnika “ fanini o`rganish ham ulkan yutuqlarga olib keladi deb barilla aytsa mubolag`a bo`lmaydi.

1.